-
1 votum
votum, i, n. [st2]1 [-] objet promis ou donné comme offrande. [st2]2 [-] vœu, promesse aux dieux. [st2]3 [-] prière accompagnant un voeu, prière; souhait, désir. [st2]4 [-] objet des voeux; chose souhaitée ou aimée. [st2]5 [-] voeux publics, prières pour le prince, prières pour l'Etat. [st2]6 [-] voeux nuptiaux; mariage. - votis incendimus aras, Virg. En. 3.279: pour nos voeux nous embrasons les victimes sur les autels. - Danai in voto (= in equo Trojano) latent, Petr. 89: les Grecs sont cachés dans leur offrande. - a - vota facere (suscipere, nuncupare, concipere, vovere): faire des voeux. - votum facere aliquid, Plin.: faire voeu d'offrir un objet. - votum solvere (persolvere, dissolvere, exsolvere, reddere): s'acquitter d'un voeu, accomplir un voeu. - voto fungi (liberari): accomplir un voeu. - votum debere, Cic.: être lié par un voeu. - voto teneri, Cic.: être lié par un voeu. - voti damnatus, Liv.: lié par un voeu. - vota exaudire, Virg.: exaucer les voeux. - votis annuere (adesse), Ov.: exaucer les voeux. - vota canere Junoni, Virg.: chanter des hymnes en l'honneur de Junon. - voto stare cum aliquo, Caes.: faire des voeux pour qqn. - ex voto: conformément à un voeu ou au gré de ses désirs, à souhait. - [abcl]b - vota facere (suscipere): adresser des prières. - deos votis (in vota) vocare, Virg.: invoquer les dieux, implorer les dieux. - voti compos (potens): qui a vu son voeu se réaliser. - ad votum, Sén, Ep. 2, 15, 3: à souhait. - contra votum: contrairement au voeu, à regret (formule d'épitaphe). - votum imperata faciendi, Plin.-jn.: le désir d'obéir. - voto fertilior tuo, Ov. A. A. 1, 90: plus fertile que tu ne pouvais le souhaiter. - vota arborum frugumque sunt + prop. inf., Plin.: les arbres et les céréales demandent que... - vota sua petit, Ov.: il demande l'objet de sa flamme. - votum et funus, Apul.: les noces et les funérailles. - ad tertia vota migrare,Cod. Just. 5, 9, 4: convoler en troisièmes noces.* * *votum, i, n. [st2]1 [-] objet promis ou donné comme offrande. [st2]2 [-] vœu, promesse aux dieux. [st2]3 [-] prière accompagnant un voeu, prière; souhait, désir. [st2]4 [-] objet des voeux; chose souhaitée ou aimée. [st2]5 [-] voeux publics, prières pour le prince, prières pour l'Etat. [st2]6 [-] voeux nuptiaux; mariage. - votis incendimus aras, Virg. En. 3.279: pour nos voeux nous embrasons les victimes sur les autels. - Danai in voto (= in equo Trojano) latent, Petr. 89: les Grecs sont cachés dans leur offrande. - a - vota facere (suscipere, nuncupare, concipere, vovere): faire des voeux. - votum facere aliquid, Plin.: faire voeu d'offrir un objet. - votum solvere (persolvere, dissolvere, exsolvere, reddere): s'acquitter d'un voeu, accomplir un voeu. - voto fungi (liberari): accomplir un voeu. - votum debere, Cic.: être lié par un voeu. - voto teneri, Cic.: être lié par un voeu. - voti damnatus, Liv.: lié par un voeu. - vota exaudire, Virg.: exaucer les voeux. - votis annuere (adesse), Ov.: exaucer les voeux. - vota canere Junoni, Virg.: chanter des hymnes en l'honneur de Junon. - voto stare cum aliquo, Caes.: faire des voeux pour qqn. - ex voto: conformément à un voeu ou au gré de ses désirs, à souhait. - [abcl]b - vota facere (suscipere): adresser des prières. - deos votis (in vota) vocare, Virg.: invoquer les dieux, implorer les dieux. - voti compos (potens): qui a vu son voeu se réaliser. - ad votum, Sén, Ep. 2, 15, 3: à souhait. - contra votum: contrairement au voeu, à regret (formule d'épitaphe). - votum imperata faciendi, Plin.-jn.: le désir d'obéir. - voto fertilior tuo, Ov. A. A. 1, 90: plus fertile que tu ne pouvais le souhaiter. - vota arborum frugumque sunt + prop. inf., Plin.: les arbres et les céréales demandent que... - vota sua petit, Ov.: il demande l'objet de sa flamme. - votum et funus, Apul.: les noces et les funérailles. - ad tertia vota migrare,Cod. Just. 5, 9, 4: convoler en troisièmes noces.* * *Votum, voti. Cic. Veu, Promesse faicte à Dieu.\Votum. Ouid. Chose obtenue et impetree de Dieu par prieres et supplications, Chose fort desiree.\Amarum votum. Claud. Desir qui porte dommage à celuy qui l'a obtenu.\Furialia vota. Sil. Desir furieux, Convoitise ou affection desordonnee.\Furiosa. Ouid. Cupidité furieuse.\Futile votum. Sil. Desir vain et inutile.\Ignauum. Claud. Quand on souhaite quelque chose, et neantmoins on ne travaille point pour y parvenir.\Pia vota. Ouid. Prieres de gents de bien faictes à Dieu.\Publica. Ouid. Prieres publiques, comme l'eglise fait.\Tristia. Ouid. D'une personne triste.\Annuit votis nostris Deus. Clau. Dieu a exaulcé noz prieres.\Canere vota diuis. Virgil. Hymnes et prieres.\Concipere vota. Ouid. Prier Dieu.\Concepta vota. Sil. Veux ou prieres faictes par certaines formules de parolles.\Corrigere vota sua. Ouid. Corriger son appetit et fol desir.\Dissoluere vota. Cic. Accomplir son veu.\In vota effundi. Tacit. Prier et supplier de toute sa puissance.\Exequi annua vota. Virgil. Comme quand on fait dire tout les ans à certain jour un obit pour un trespassé.\Facere vota. Cic. Desirer et souhaiter, ou Faire supplication.\Inhibere vota alicuius rogando. Ouid. Engarder aucun par prieres de faire ce qu'il avoit affection de faire.\Liberari voti, pro voto. Liuius. Estre acquicté d'un veu faict à Dieu.\Votis vota nectere. Lucret. Faire veu sur veu.\Obligare votis caput. Horat. S'obliger à un veu et promesse.\Onerare votis aethera. Virgil. Faire beaucoup de veux et promesses à Dieu.\Poscere opem votis. Ouid. Par prieres.\Feralia vota sancire diis Stygiis contra aliquem. Stat. Faire que le diable l'emporte, Le donner au diable.\Fidem voti soluere. Ouid. Accomplir son veu et promesse.\Tacito suspendit vota labello. Catull. Elle fait des veux en parlant tout bas, ou sans parler.\Vocare aliquem in vota. Virgil. Luy dire qu'il prie Dieu pour nous.\Vocare diuos in vota. Virgil. Reclamer, Requerir à son aide.\Vocari votis. Virgil. Estre invoqué par prieres.\Votum. Plin. iunior. Desir, Souhait.\Compos voti. Senec. Qui fait ce qu'il veult, Qui ha son souhait.\Matura vota coloni. Ouid. Les bleds meurs fort desirez par le laboureur.\Deplorata vota colonorum. Ouid. Quand les laboureurs pleurent leurs bleds gastez, pour lesquels ils avoyent faict tant de prieres à Dieu.\Melior fingi ne voto quidem posset. Plin. iunior. On n'en pourroit souhaiter un meilleur.\Implere votum alicuius. Curt. Accomplir son desir.\Potiri voto. Ouid. Jouir de ce qu'on desiroit.\Respondere votis alicuius. Virgil. Satisfaire ou desir d'aucun.\Succedere in vota alicuius. Ouid. Convoiter ce qu'un autre avoit desja convoité.\Superant modum tua vota. Stat. Tes desirs sont excessifs.\Est in voto scire quid ferat, etc. Persius. Je desire fort et convoite de scavoir, etc. -
2 votum
vōtum, ī, n. (voveo), I) das Gelübde, A) im allg.: 1) eig.: vota debere dis, Cic.: vota nuncupare od. suscipere od. concipere, Cic.: vota suscipere pro alqo, Liv.: vota facere, Cic.: cum vos vota faeeretis, ut etc., Cic.: perficere rite votum, Solin.: vota solvere od. dissolvere, Cic., od. persolvere, Cic. u.a., od. exsolvere, Tac., od. reddere, Ov.: vota persolvere pro domo Caesaris, Tac.: ebenso vota exsequi, Verg., od. voto fungi, Iustin.: votorum damnari, quae pro iis susceperant, Liv.: vota in proximum lustrum suscipere, Suet.: voti damnatus, Liv., od. reus, Verg.: voti liberari, Liv. – divos in vota vocare, Gelübde zu den Göttern tun, sie anrufen, Cic.: so auch deos votis vocare, Verg., u. vota ad deos ferre, Ov. – 2) meton.: a) das mit dem Gelübde verbundene Gebet, Ov. trist. 1, 2, 1. – b) das Gelübde = das Gelobte, spolia hostium, Vulcano votum, Liv. 23, 46, 5: pendebat vagi pastoris in arbore votum (Weihgeschenk), Tibull.: Danai in voto latent, vom gelobten trojan. Pferde, Petron. poët. 89. v. 10. – B) insbes.: 1) das feierliche Gelübde, das am 3. Januar zum Wohle des Kaisers von den Staatsbeamten getan wurde, vota (sollemnia) pro incolumitate principis nuncupare, suscipere u. dgl., Tac. u. Plin. ep.: votorum nuncupatio, Suet. – dah. auch meton., vota = der Tag der feierlichen Gelübde für den Kaiser, Capit. Pert. 6, 4. Vopisc. Tac. 9, 5. – 2) das Gelübde bei Ehebündnissen u. meton. die Hochzeit, das Ehebündnis, die Ehe, togam parari et voto et funeri, als Hochzeits- u. Leichengewand, Apul.: in alcis votum interesse, Testam. porcell. p. 232, 1 Buech.: u. so ad vota non posse pervenire, Cod. Theod. 3, 5, 7: ad tertia vota migrare, spät. ICt. – II) übtr., übh. der Wunsch, das Verlangen, nocturna vota cupiditatum, Cic.: rebus supra vota fluentibus, Sall. fr.: supra vota his cedentibus, Aur. Vict.: hoc erat in votis, das wünschte ich, Hor.: in voto erat, ich wünschte, Pers.: in votum venire, gewünscht werden, zu wünschen sein, Hor.: dah. vota facere, wünschen, Wünsche tun, Cic.: eius me compotem voti vos facere potestis, den W. könnt ihr mir gewähren, Liv.: voto potiare tuo, erreiche den W., Ov.: u. so voti potens, seines W. teilhaftig, Ov.: id votum est, ist der Wunsch, -zu wünschen, Cels.: u. so hoc votum est, Quint.: m. folg. ut u. Konj., votum est, ut tantum exulceretur, Cels. 6, 6, 1: m. folg. Acc. u. Infin., post haec indicia votum est longum morbum fieri, Cels. 2, 5 in.: u. alioqui vota arborum frugumque communia sunt (es ist für B.u. Fr. gleich wünschenswert) nives diutinas sedere, Plin. 17, 14. – / Mask. votus, Akk. votum, quem promisi, Corp. inscr. Lat. 8, 5667.
-
3 votum
vōtum, ī, n. (voveo), I) das Gelübde, A) im allg.: 1) eig.: vota debere dis, Cic.: vota nuncupare od. suscipere od. concipere, Cic.: vota suscipere pro alqo, Liv.: vota facere, Cic.: cum vos vota faeeretis, ut etc., Cic.: perficere rite votum, Solin.: vota solvere od. dissolvere, Cic., od. persolvere, Cic. u.a., od. exsolvere, Tac., od. reddere, Ov.: vota persolvere pro domo Caesaris, Tac.: ebenso vota exsequi, Verg., od. voto fungi, Iustin.: votorum damnari, quae pro iis susceperant, Liv.: vota in proximum lustrum suscipere, Suet.: voti damnatus, Liv., od. reus, Verg.: voti liberari, Liv. – divos in vota vocare, Gelübde zu den Göttern tun, sie anrufen, Cic.: so auch deos votis vocare, Verg., u. vota ad deos ferre, Ov. – 2) meton.: a) das mit dem Gelübde verbundene Gebet, Ov. trist. 1, 2, 1. – b) das Gelübde = das Gelobte, spolia hostium, Vulcano votum, Liv. 23, 46, 5: pendebat vagi pastoris in arbore votum (Weihgeschenk), Tibull.: Danai in voto latent, vom gelobten trojan. Pferde, Petron. poët. 89. v. 10. – B) insbes.: 1) das feierliche Gelübde, das am 3. Januar zum Wohle des Kaisers von den Staatsbeamten getan wurde, vota (sollemnia) pro incolumitate principis nuncupare, suscipere u. dgl., Tac. u. Plin. ep.: votorum nuncupatio, Suet. – dah. auch meton., vota = der Tag der feierlichen Gelübde für den Kaiser, Capit. Pert. 6, 4. Vopisc.————Tac. 9, 5. – 2) das Gelübde bei Ehebündnissen u. meton. die Hochzeit, das Ehebündnis, die Ehe, togam parari et voto et funeri, als Hochzeits- u. Leichengewand, Apul.: in alcis votum interesse, Testam. porcell. p. 232, 1 Buech.: u. so ad vota non posse pervenire, Cod. Theod. 3, 5, 7: ad tertia vota migrare, spät. ICt. – II) übtr., übh. der Wunsch, das Verlangen, nocturna vota cupiditatum, Cic.: rebus supra vota fluentibus, Sall. fr.: supra vota his cedentibus, Aur. Vict.: hoc erat in votis, das wünschte ich, Hor.: in voto erat, ich wünschte, Pers.: in votum venire, gewünscht werden, zu wünschen sein, Hor.: dah. vota facere, wünschen, Wünsche tun, Cic.: eius me compotem voti vos facere potestis, den W. könnt ihr mir gewähren, Liv.: voto potiare tuo, erreiche den W., Ov.: u. so voti potens, seines W. teilhaftig, Ov.: id votum est, ist der Wunsch, -zu wünschen, Cels.: u. so hoc votum est, Quint.: m. folg. ut u. Konj., votum est, ut tantum exulceretur, Cels. 6, 6, 1: m. folg. Acc. u. Infin., post haec indicia votum est longum morbum fieri, Cels. 2, 5 in.: u. alioqui vota arborum frugumque communia sunt (es ist für B.u. Fr. gleich wünschenswert) nives diutinas sedere, Plin. 17, 14. – ⇒ Mask. votus, Akk. votum, quem promisi, Corp. inscr. Lat. 8, 5667. -
4 votum
vōtum, ī n. [ voveo ]1) жертва, приношение (дар) по обетуDanai in voto (=equo Trojano) latent Pt — данайцы скрываются в (мнимом) даре богам2) памятник ( immortale Vop)3) обет, торжественное обещание (ex voto templum facere O)vota deum (= deorum) V — обеты богамvota facere (ср. 5.), suscipere, concipere, nuncupare C — давать обетыvota solvere C (dissolvere C, reddere O, exsĕqui V) или votis fungi Just — исполнять обеты4) молитва, соединённая с обетом ( vota audita VF)5) желание, воля, стремлениеvota omnium Q или publica Cld — всеобщее желание, т. е. предмет всеобщих желаний или общественные нуждыvota facere C — желать (ср. 3.)aliquem voti compotem L (potentem O) facere — исполнять чьё-л. желаниеrebus supra vota fluentibus Just — так как дела шли лучше, чем ожидалосьjam coeperat v. esse Pt — (это) стало даже казаться желательным -
5 votum
vōtum, i, n. [voveo].A.(Acc. to voveo, I.) A solemn promise made to some deity, a vow (freq. and class.; esp. in plur.):2.qui (deus) numquam nobis occurrit neque in optatis neque in votis,
Cic. N. D. 1, 14, 36:nefaria vota,
id. Clu. 68, 194:nonne animadvertis ex tot tabulis pictis, quam multi votis vim tempestatis effugerint?
id. N. D. 3, 37, 89:voto et promisso teneri,
id. Att. 12, 18, 1:obstrictum esse religione voti,
id. ib. 12, 43, 2:obligari voti sponsione deo,
id. Leg. 2, 16, 41:cum de illo aegroto vota faciebant,
id. Att. 8, 16, 1:vota facere,
id. Fam. 7, 2, 4; id. Mil. 15, 41; id. Tusc. 5, 1, 2 al.:nuncupare,
id. Verr. 2, 5, 13, § 34:suscipere,
id. N. D. 3, 39, 93:concipere,
Ov. M. 7, 594; Liv. 5, 25, 7:debere diis,
Cic. Verr. 2, 4, 55, § 123:solvere,
id. Phil. 3, 4, 11:reddere,
id. Leg. 2, 9, 22:Jovi reddere,
Ov. Tr. 3, 12, 46:suscipere et solvere,
Plin. Ep. 10, 35 (44):persolvere,
id. ib. 10, 100 (101):voto se exsolvere,
Petr. 85:exsequi,
Verg. A. 5, 53: voti damnari, i. e. to obtain one's prayer or wish [p. 2015] Liv. 5, 25, 4; 7, 28, 4; 27, 45, 8; v. Zumpt, Gram. § 447 fin.:voti reus,
Verg. A. 5, 237:voti liberari,
Liv. 5, 28, 1.—Transf.a.A thing solemnly promised, that which is vowed or devoted, a volive offering (mostly poet.):b.lustramurque Jovi, votisque incendimus aras,
with burnt-offerings, Verg. A. 3, 279:Danai in voto (i. e. equo Trojano) latent,
Petr. 89; cf.:iste... de bonis illius in aede Veneris argenteum Cupidinem posuit. Sic etiam fortunis hominum abutebatur ad nocturna vota cupiditatum suarum,
Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142.—Vota, a day on which vows were made for the good of the State (post-class.), Capitol. Pert. 6; Vop. Tac. 9; cf. Dig. 50, 16, 233, § 1.—B.Transf.1.(Acc. to voveo, II.) A wish, desire, longing, prayer (perh not ante-Aug.):2.ea esse vota, eam esse voluntatem omnium, ut, etc.,
Liv. 2, 15, 3:ejus me compotem voti facere vos potestis,
id. 7, 40, 6:quoniam res Romana contra spem votaque ejus velut resurgeret,
id. 24, 45, 3; 35, 42, 5:quod omnibus votis petendum erat,
id. 32, 21, 35:magnarum cogitationum,
Petr. 115:audivere di mea vota,
Hor. C. 4, 13, 1:haec loca sunt voto fertiliora tuo,
Ov. A. A. 1, 90; id. Tr. 1, 2, 1:votum in amante novum,
id. M. 3, 468:voti potens,
id. ib. 8, 80:quod omnium sit votum parentum, ut, etc.,
Quint. 11, 1, 82:vota parentium,
id. 1, 2, 25: id enim voto meo sufficit;illud supra votum, etc.,
Plin. Ep. 5, 8, 3:Darius votum meum implevit,
Curt. 4, 13, 24; 4, 13, 8; Sen. Polyb. 10, 6:cunctis super vota fluentibus,
Tac. H. 3, 48; Sen. Ben. 6, 30, 1:votum aliquem confodiendi,
Suet. Aug. 51; cf. id. ib. 58:hoc erat in votis: modus agri non ita magnus,
Hor. S. 2, 6, 1:esse in voto,
Pers. 3, 48; cf.:sed hoc votum est et rara felicitas,
is rather a thing to be wished, Quint. 12, 5, 6 Spald.; so, votum est, ut, etc., it is to be wished that, etc., Cels. 6, 6, 1:an venit in votum Attalicis ex urbibus una?
Hor. Ep. 1, 11, 5:non sine votis: O rus, quando ego te aspiciam?
id. S. 2, 6, 59. —Of inanimate things:alioquin vota arborum frugumque communia sunt nivis diutinas sedere,
Plin. 17, 2, 2, § 14.—A marriage vow, matrimonial engagement, marriage (post-class.):ad tertia vota migrare,
Cod. Just. 5, 9, 4; 5, 5, 24; 5, 1, 2:nuptualia,
App. M. 4, p. 154, 18; id. Flor. p. 342, 27. -
6 vōtum
vōtum ī, n [P. n. of voveo], a promise to a god, solemn pledge, religious engagement, vow: qui (deus) numquam nobis occurrit in votis: nefaria vota: religione voti obstrictum esse: de illo aegroto vota facere: ante conceptum votum... post votum, L.: debere diis: Exsequi, V.—In the phrase, voti damnari, to become bound by a vow, i. e. obtain one's prayer: quae (civitas) damnata voti curam habeat, etc., L.; cf. voti reus, V.: voti liberari, L.—That which is promised, a votive offering: votis incendimus aras, with burnt-offerings, V.: spolia hostium, Volcano votum, L.—A wish, desire, longing, prayer: ea esse vota, eam esse voluntatem omnium, ut, etc., L.: quoniam res Romana contra spem votaque eius velut resurgeret, L.: Audivere di mea vota, H.: Haec loca sunt voto fertiliora tuo, O.: voti potens, O.: votum meum implevit, Cu.: An venit in votum Attalicis ex urbibus una? H.* * *vow, pledge, religious undertaking/promise; prayer/wish; votive offering; vote -
7 fides
[st1]1 [-] fĭdēs, ĕi, f.: - gén. fidēī avec ē long, Lucr. 5, 102 ; gén. et dat. arch. fidē Plaut., Ter.; Hor. O. 3, 7, 4; S. 1, 3, 95. ; gén. fidi CIL 2, 5042. a - foi, croyance, confiance. - fidem magnam, parvam, majorem, maximam habere alicui ou alicui rei: avoir une grande, une petite, une plus grande, la plus grande confiance en qqn, en qqch. - cf. Cic. Off. 2, 33; Fam. 5, 20, 2; Rep. 2, 18, etc. - alicui summam omnium rerum fidem habere, Caes. BG. 1,19, 3: avoir en qqn la plus haute confiance pour toutes choses. --- cf. Cic. Verr. 2, 131. - fidem adjungere, tribuere, Cic. Div. 2, 113; fidem adjungere, Sull. 10: ajouter foi. - fidem facere [habere Cic. Fam. 6, 6, 7] Cic. Br. 142: inspirer confiance. - fidei causā, Sall. J. 85, 29: pour inspirer confiance. - (ei) aliquamdiu fides fieri non poterat, Caes. BC. 2, 31, 1: pendant un assez long temps il ne pouvait se décider à croire. - res quae ad fidem faciendam valent, Cic. de Or. 2, 121: les ressorts qui servent à emporter l'adhésion (persuader). - fidem facere alicujus rei: faire croire à qqch. --- Sen. Ir. 1, 20, 7. - (alicui) fidem facere av. prop. inf.: faire croire (à qqn) que... --- Cic. Q. 2, 5, 3; Caes. BG. 6, 41, 2; Liv. 25, 8, 6. - vix fides fit av. prop. inf. Liv. 30, 28, 5: on a peine à croire que. - his miraculis fides, Liv. 26, 19, 8: la croyance à ces miracles. - alicui abrogare fidem jurisjurandi, Cic. Com. 44: enlever la confiance dans le serment de qqn. --- cf. Cic. Ac. 2, 36. - imminuere orationis fidem, Cic. de Or. 2, 156: affaiblir la (confiance dans un discours) force persuasive d'un discours. b - crédit. - fides concidit, Cic. Pomp. 19; sublata est, Cic. Agr. 2, 8: le crédit est tombé, a disparu. --- cf. Cic. Cat. 2, 10; Caes. BC. 3, 1, 2. - fidem revocare, Cic. Marc. 23: ramener le crédit. - res fidesque, Sall. J. 73, 6: les biens et le crédit. - sine re, sine fide: sans avoir, sans crédit. - mercator sine fide: commerçant insolvable. c - au fig. confiance. - segetis certa fides, Hor. O. 3, 16, 30: confiance assurée dans la récolte d'un champ. d - ce qui produit la confiance, bonne foi, loyauté, droiture, conscience. - fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas, Cic. Off. 1, 23: la bonne foi, c.-à-d. la fidélité et la franchise dans les paroles et les conventions. - hinc fides, illinc fraudatio, Cic. Cat. 2, 25: d'un côté la loyauté, de l'autre la fourberie. - fides erga populum Romanum, Caes. BG. 5, 54, 4: fidélité envers le peuple romain. - fidem praestare, Cic. Top. 42: observer la bonne foi. - mea fides perspecta est, Cic. Verr. 5, 177: ma droiture s'est montrée pleinement. - qqf fidem habere: avoir de la droiture. --- cf. Cic. Att. 4, 5, 1; Sen. Ep. 81, 12. - ex bona fide, ex fide bona, Cic. Top. 66; Off. 3, 61; 3, 70, etc.: en toute bonne foi, consciencieusement. - optima fide, Cic. Amer. 144: avec une parfaite bonne foi. - fides mala, Cic. Nat. 3, 74: mauvaise foi. - dans dialogue dic bona fide, Plaut. Aul. 772, dis-moi, en conscience, sincèrement. --- cf. Plaut. Capt. 890; Truc. 586. e - en parl. de choses vérité, authenticité, sincérité. - tabularum fides, Cic. Arch. 9: authenticité, autorité des registres. --- cf. Cic. Flac. 21; Ac. 2, 58. - fides reconciliatae gratiae, Cic. Mil. 21: sincérité d'une réconciliation. - non speciem, sed fidem quaerit, Quint.: ce n'est pas l'éclat, mais la vraisemblance qu'il cherche (dans un récit). - certa fides facti, Ov. F. 6: le fait est authentique. - manifesta fides: preuve évidente. - fides fit: [la conviction est faite que] = on est sûr que, on croit que. - manifesta fides Volscos adjutos, Liv.: une preuve manifeste qu'on avait aidé les Volsques. g - poét. réalité, réalisation. - vota fides sequitur, Ov. M. 8, 711: leurs voeux sont exaucés. - cf. Ov. M. 3, 527; 7, 323. h - promesse, assurance, parole donnée. - fidem hosti datam fallere, Cic. Off. 1, 39: trahir la parole donnée à l'ennemi. - si fides Saturnino data est, eam C. Marius dedit idemque violavit, si in fide non stetit, Cic. R. perd. 28: si une assurance (sauvegarde) a été donnée à Saturninus, c'est Marius qui l'a donnée, et c'est lui aussi qui l'a violée, s'il n'a pas tenu parole. - suam fidem in rem interponere, Caes. BG. 5, 36, 2: engager sa parole pour garantir une chose. - fide indutiarum interposita, Liv. 42, 43, 4: sur la foi de l'armistice. - de aliqua re fidem servare, Caes. BG. 6, 36, 1: tenir sa parole relativement à qqch. - fidem publicam tueri, Liv. 29, 1, 17: observer les engagements de l'état, la parole de l'état. - fide alicujus pecuniam sumere, Cic. Fl. 47: emprunter sur la parole (la caution) de qqn. - libera fide, Liv. 30, 4, 10: la parole étant dégagée. - fide data fore ut... Sall. J. 61, 5: engagement étant pris qu'il arriverait que... - fidem suam liberare, Cic. Fl. 47; fidem exsolvere, Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8: remplir ses engagements. - velim fidem meam liberes, Cic. Fam. 12, 7, 2: je voudrais que tu acquittes ma promesse. - suam fidem alicui praestare, Cic. Att. 5, 21, 11: tenir parole à qqn. --- cf. Div. 2, 79. k - sauvegarde. - fidem publicam alicui dare, Cic. Cat. 3, 8: donner à qqn une sauvegarde officielle [promesse d'impunité, de vie sauve]. - cf. Sall. C. 47, 1; 48, 4; J. 32, 1; 35, 7 m - en part. fidélité envers son général, respect du serment militaire. - Caes. BC. 1, 84, 3; Liv. 30, 35, 7, etc. n - protection, patronage, assistance. - in fide alicujus esse, Cic. Fam. 13, 65, 2: être sous la protection de qqn. - in fidem et clientelam alicujus se conferre, Cic. Amer. 106: se placer sous la protection et le patronage de qqn. - in fidem ac potestatem alicujus venire, Caes. BG. 2, 13, 2: se mettre sous la protection et le pouvoir de qqn. - in fidem recipere, Caes. BG. 2, 15, 1: prendre sous sa protection. - fidem alicujus sequi, Caes. BG. 4, 21, 8; 5, 20, 1: se mettre sous la protection de qqn. p - formules. - fidem vestram obtestatur, judices, Cic. Mur. 86: il implore votre assistance, juges. - deum atque hominum fidem implorabis, Cic. Verr. 1, 25: tu imploreras l'appui des dieux et des hommes, tu les prendras à témoin. - di vostram fidem ! Plaut. Capt. 418: les dieux m'en soient témoins! - pro deum (deorum) atque hominum fidem: j'en atteste les dieux et les hommes, au nom des dieux et des hommes. [st1]2 [-] Fĭdēs, ĕi, f.: la Bonne Foi (divinité). - Cic. Off. 3, 104, etc. [st1]3 [-] fĭdēs (fĭdis), is (surtout au plur. fĭdēs, ium), f.: lyre, luth, instrument à cordes. - fidibus canere, Cic. Tusc. 1, 4: jouer de la lyre. - fidibus discere Cic. CM 26: apprendre à jouer de la lyre. - fidibus docere, Cic. Fam. 9, 22, 3: enseigner à jouer de la lyre. - fidibus scire, Ter. Eun. 133: savoir jouer de la lyre. - sing. fides, is [poét]: Hor. O. 1, 17, 18 ; 1, 24, 14 ; Ov. H. 15, 23 --- Fides, Varr. R. 2, 5, 12; Fidis Col. 11, 2, 14, la Lyre, constellation.* * *[st1]1 [-] fĭdēs, ĕi, f.: - gén. fidēī avec ē long, Lucr. 5, 102 ; gén. et dat. arch. fidē Plaut., Ter.; Hor. O. 3, 7, 4; S. 1, 3, 95. ; gén. fidi CIL 2, 5042. a - foi, croyance, confiance. - fidem magnam, parvam, majorem, maximam habere alicui ou alicui rei: avoir une grande, une petite, une plus grande, la plus grande confiance en qqn, en qqch. - cf. Cic. Off. 2, 33; Fam. 5, 20, 2; Rep. 2, 18, etc. - alicui summam omnium rerum fidem habere, Caes. BG. 1,19, 3: avoir en qqn la plus haute confiance pour toutes choses. --- cf. Cic. Verr. 2, 131. - fidem adjungere, tribuere, Cic. Div. 2, 113; fidem adjungere, Sull. 10: ajouter foi. - fidem facere [habere Cic. Fam. 6, 6, 7] Cic. Br. 142: inspirer confiance. - fidei causā, Sall. J. 85, 29: pour inspirer confiance. - (ei) aliquamdiu fides fieri non poterat, Caes. BC. 2, 31, 1: pendant un assez long temps il ne pouvait se décider à croire. - res quae ad fidem faciendam valent, Cic. de Or. 2, 121: les ressorts qui servent à emporter l'adhésion (persuader). - fidem facere alicujus rei: faire croire à qqch. --- Sen. Ir. 1, 20, 7. - (alicui) fidem facere av. prop. inf.: faire croire (à qqn) que... --- Cic. Q. 2, 5, 3; Caes. BG. 6, 41, 2; Liv. 25, 8, 6. - vix fides fit av. prop. inf. Liv. 30, 28, 5: on a peine à croire que. - his miraculis fides, Liv. 26, 19, 8: la croyance à ces miracles. - alicui abrogare fidem jurisjurandi, Cic. Com. 44: enlever la confiance dans le serment de qqn. --- cf. Cic. Ac. 2, 36. - imminuere orationis fidem, Cic. de Or. 2, 156: affaiblir la (confiance dans un discours) force persuasive d'un discours. b - crédit. - fides concidit, Cic. Pomp. 19; sublata est, Cic. Agr. 2, 8: le crédit est tombé, a disparu. --- cf. Cic. Cat. 2, 10; Caes. BC. 3, 1, 2. - fidem revocare, Cic. Marc. 23: ramener le crédit. - res fidesque, Sall. J. 73, 6: les biens et le crédit. - sine re, sine fide: sans avoir, sans crédit. - mercator sine fide: commerçant insolvable. c - au fig. confiance. - segetis certa fides, Hor. O. 3, 16, 30: confiance assurée dans la récolte d'un champ. d - ce qui produit la confiance, bonne foi, loyauté, droiture, conscience. - fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas, Cic. Off. 1, 23: la bonne foi, c.-à-d. la fidélité et la franchise dans les paroles et les conventions. - hinc fides, illinc fraudatio, Cic. Cat. 2, 25: d'un côté la loyauté, de l'autre la fourberie. - fides erga populum Romanum, Caes. BG. 5, 54, 4: fidélité envers le peuple romain. - fidem praestare, Cic. Top. 42: observer la bonne foi. - mea fides perspecta est, Cic. Verr. 5, 177: ma droiture s'est montrée pleinement. - qqf fidem habere: avoir de la droiture. --- cf. Cic. Att. 4, 5, 1; Sen. Ep. 81, 12. - ex bona fide, ex fide bona, Cic. Top. 66; Off. 3, 61; 3, 70, etc.: en toute bonne foi, consciencieusement. - optima fide, Cic. Amer. 144: avec une parfaite bonne foi. - fides mala, Cic. Nat. 3, 74: mauvaise foi. - dans dialogue dic bona fide, Plaut. Aul. 772, dis-moi, en conscience, sincèrement. --- cf. Plaut. Capt. 890; Truc. 586. e - en parl. de choses vérité, authenticité, sincérité. - tabularum fides, Cic. Arch. 9: authenticité, autorité des registres. --- cf. Cic. Flac. 21; Ac. 2, 58. - fides reconciliatae gratiae, Cic. Mil. 21: sincérité d'une réconciliation. - non speciem, sed fidem quaerit, Quint.: ce n'est pas l'éclat, mais la vraisemblance qu'il cherche (dans un récit). - certa fides facti, Ov. F. 6: le fait est authentique. - manifesta fides: preuve évidente. - fides fit: [la conviction est faite que] = on est sûr que, on croit que. - manifesta fides Volscos adjutos, Liv.: une preuve manifeste qu'on avait aidé les Volsques. g - poét. réalité, réalisation. - vota fides sequitur, Ov. M. 8, 711: leurs voeux sont exaucés. - cf. Ov. M. 3, 527; 7, 323. h - promesse, assurance, parole donnée. - fidem hosti datam fallere, Cic. Off. 1, 39: trahir la parole donnée à l'ennemi. - si fides Saturnino data est, eam C. Marius dedit idemque violavit, si in fide non stetit, Cic. R. perd. 28: si une assurance (sauvegarde) a été donnée à Saturninus, c'est Marius qui l'a donnée, et c'est lui aussi qui l'a violée, s'il n'a pas tenu parole. - suam fidem in rem interponere, Caes. BG. 5, 36, 2: engager sa parole pour garantir une chose. - fide indutiarum interposita, Liv. 42, 43, 4: sur la foi de l'armistice. - de aliqua re fidem servare, Caes. BG. 6, 36, 1: tenir sa parole relativement à qqch. - fidem publicam tueri, Liv. 29, 1, 17: observer les engagements de l'état, la parole de l'état. - fide alicujus pecuniam sumere, Cic. Fl. 47: emprunter sur la parole (la caution) de qqn. - libera fide, Liv. 30, 4, 10: la parole étant dégagée. - fide data fore ut... Sall. J. 61, 5: engagement étant pris qu'il arriverait que... - fidem suam liberare, Cic. Fl. 47; fidem exsolvere, Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8: remplir ses engagements. - velim fidem meam liberes, Cic. Fam. 12, 7, 2: je voudrais que tu acquittes ma promesse. - suam fidem alicui praestare, Cic. Att. 5, 21, 11: tenir parole à qqn. --- cf. Div. 2, 79. k - sauvegarde. - fidem publicam alicui dare, Cic. Cat. 3, 8: donner à qqn une sauvegarde officielle [promesse d'impunité, de vie sauve]. - cf. Sall. C. 47, 1; 48, 4; J. 32, 1; 35, 7 m - en part. fidélité envers son général, respect du serment militaire. - Caes. BC. 1, 84, 3; Liv. 30, 35, 7, etc. n - protection, patronage, assistance. - in fide alicujus esse, Cic. Fam. 13, 65, 2: être sous la protection de qqn. - in fidem et clientelam alicujus se conferre, Cic. Amer. 106: se placer sous la protection et le patronage de qqn. - in fidem ac potestatem alicujus venire, Caes. BG. 2, 13, 2: se mettre sous la protection et le pouvoir de qqn. - in fidem recipere, Caes. BG. 2, 15, 1: prendre sous sa protection. - fidem alicujus sequi, Caes. BG. 4, 21, 8; 5, 20, 1: se mettre sous la protection de qqn. p - formules. - fidem vestram obtestatur, judices, Cic. Mur. 86: il implore votre assistance, juges. - deum atque hominum fidem implorabis, Cic. Verr. 1, 25: tu imploreras l'appui des dieux et des hommes, tu les prendras à témoin. - di vostram fidem ! Plaut. Capt. 418: les dieux m'en soient témoins! - pro deum (deorum) atque hominum fidem: j'en atteste les dieux et les hommes, au nom des dieux et des hommes. [st1]2 [-] Fĭdēs, ĕi, f.: la Bonne Foi (divinité). - Cic. Off. 3, 104, etc. [st1]3 [-] fĭdēs (fĭdis), is (surtout au plur. fĭdēs, ium), f.: lyre, luth, instrument à cordes. - fidibus canere, Cic. Tusc. 1, 4: jouer de la lyre. - fidibus discere Cic. CM 26: apprendre à jouer de la lyre. - fidibus docere, Cic. Fam. 9, 22, 3: enseigner à jouer de la lyre. - fidibus scire, Ter. Eun. 133: savoir jouer de la lyre. - sing. fides, is [poét]: Hor. O. 1, 17, 18 ; 1, 24, 14 ; Ov. H. 15, 23 --- Fides, Varr. R. 2, 5, 12; Fidis Col. 11, 2, 14, la Lyre, constellation.* * *I.Fides, huius fidei, pen. corr. f. g. Cic. Foy, quand on fait ce qu'on dit, et qu'on tient sa promesse.\Constans fidei. Tacit. Ferme et constant en ses promesses.\Obstinatio fidei, in bonam partem, pro obfirmatione. Tacit. Fermeté et constance.\Fidei plenus. Cic. Haud magna cum re, sed fidei plenus. Il n'ha pas grans biens, mais il est loyal, Povre et loyal.\Sinister fidei. Silius. Desloyal, Qui ne tient ne foy ne promesse.\Quos non aequasset fides solutionis, hos benignitate remissionis aequari. Plin. iunior. Qui n'avoyent point payé au jour qu'ils avoyent promis.\Fides. Terent. Loyaulté, Quand on tient secret ce qu'on a ouy, Feaulté.\Fidei bonae possessor. Budaeus. Possesseur de bonne foy, Qui possede une chose de bonne foy, ou à tiltre de bonne foy, la pensant seure.\Fide bona dicere. Plaut. A la bonne foy, Sans mentir, A sa conscience, En bonne foy.\Fide bona emere. Plaut. Acheter sans fraude ne mal engin, Acheter une chose de bonne foy, pensant que celuy qui la vend, ha puissance de la vendre et aliener.\Bonae fidei se esse respondit. Sueton. Qu'il estoit homme de promesse, et tenant sa foy.\Propius fidem est. Liu. Il est plus vraysemblable.\Difficillima est grauissimi cuiusque sceleris fides. Quint. Tous cas griefs et enormes sont difficiles à croire.\Fluxa. Tacit. De petite duree.\- fac hoc quod te rogamus Mea fide, si isti formidas credere. Plaut. A mon adveu, A mon asseurance.\Mea quidem id promitto fide. Plaut. Par ma foy, Sur ma foy.\Nuda fides. Valer. Flac. Qui n'est point fardee en palliee.\Obstinata fides. Tacit. Ferme et constante.\Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro. Horat. Qui ne scait taire un secret.\Fides publica. Sallust. Asseurance que le peuple ou celuy qui ha l'administration de la Republique donne à quelqu'un pour faire ou dire quelque chose, l'asseurant qu'il n'aura nul mal, Saufconduict.\Fide publica dicere iussus est. Sallust. On luy donna asseurance qu'il n'auroit nul mal, On luy commanda de dire soubs l'asseurance publique, On l'affia, etc.\Fide accepta a legatis, vim abfuturam, donec causam dixissent. Liu. Apres avoir eu asseurance qu'on ne leur feroit nul oultrage.\In fidem suam aliquem accipere. Cic. Recevoir aucun qui se vient rendre à nous, en nostre protection et sauvegarde.\Adhibenda fides somniantium visis non est. Cic. Il ne fault point adjouster de foy aux, etc.\Fidem afferre alicui rei. Plin. Faire foy de quelque chose, L'asseurer, Faire qu'on le croye.\Afflicta fides. Tacit. Credit cheut et ruiné, Quand quelqu'un a perdu son credit, Credit abbatu.\Alternant spesque timorque fidem. Ouid. Font varier, Font tantost croire, tantost descroire.\Fidem suam astringere. Terent. S'obliger sur sa foy, Promettre quelque chose sur l'asseurance de sa foy, Affier quelque chose.\Fidem auferre testi. Quintil. Le reprocher, et faire que aucune foy ne luy soit adjoustee.\Capere in fidem deuictas bello nationes. Cic. Prendre en sa sauvegarde.\Maiora monstra veris vix capiunt fidem. Senec. A grand peine sont ils creuz, ou les croit on.\Conferre se in fidem ac clientelam alicuius. Cic. Se donner à quelqu'un, Se mettre en sa sauvegarde et tutelle, ou protection.\Vbi plurium velut emeritis annorum stipendiis fides surculo constitit. Columel. S'il n'a failli ne menti, S'il s'est tousjours bien porté.\Cum fide. Columel. Fidelement, Loyaulment, Feablement.\Fidem debet tutor. Quintil. Il doibt loyaulté à son pupille.\Fides deficere eos nuper coepit. Cic. Ils ont perdu leur credit.\Fidem alicuius deferere. Cic. Se retirer de l'alliance faicte avec aucun, Luy faulser sa foy.\Detrahere fidem alicui. Quintil. Le mettre en mauvaise reputation, en sorte qu'on ne le vueille croire.\A veri dissidet illa fide. Ouid. Ce bruit est faulx.\Fidem dare. Terent. Promettre, Asseurer, Jurer, Affier.\Dare fidem publicam. Cic. Donner saufconduict et asseurance.\Ducere fidem ex aliquo. Lucret. Quand quelque chose nous attrait et induit à la croire par quelque raisons.\Eligere fidem alicuius. Callistratus. Choisir un homme qu'on repute feal et loyal, pour luy bailler quelque chose en garde.\Ex fide scribere. Plin. iunior. Fidelement et à la verité.\Excessitque fidem meritorum summa tuorum. Ouid. La grandeur des plaisirs que tu m'as faicts est incroyable, On ne scauroit croire combien de plaisirs tu m'as faict.\Fidem exoluere. Plin. iunior. S'acquicter de sa promesse.\Exuere fidem. Tacit. Faulser sa foy.\Facere fidem causis ex sua bonitate. Quintil. Faire qu'on croye.\Aspectus facit fidem iudicii sui. Cic. Fait foy.\Fallere fidem hosti datam. Cic. Faulser sa foy.\Firmare fidem. Tacit. Confermer.\Frangere. Cic. Rompre sa foy.\Si fidem habeat, se iri praepositum tibi apud me. Terent. S'il scavoit certainement que, etc.\Fidem habere alicui. Terent. Cic. Se fier à aucun, Le croire.\Qui ei fidem non habui argenti. Plaut. A qui je ne me suis point fié de cest argent.\Res habuit fidem. Ouid. Fut creue, On la creut.\Fidem non habere dicuntur res. Cic. Choses qu'on ne croit point.\Quia non est in negando habiturus fidem. Quint. On ne le croira pas.\Fidem impetrare. Plin. Estre creu.\Fidem peractae mortis implere. Plin. iunior. Quand quelqu'un navré contrefait si bien le mort, qu'on pense veritablement qu'il soit mort.\Fidem alicuius implorare. Terent. Luy demander aide et secours.\Tarda solet magnis rebus inesse fides. Ouid. On ne croit pas legierement choses grandes.\Contra fidem interpositam interfectus est. Cic. Contre la foy et asseurance qu'on luy avoit donnee.\Fide publica interposita. Sallust. Avec saufconduict et asseurance publique.\Fide sua esse iubere. Vlpia. Respondre de quelque argent, ou d'autre chose.\Quantam pecuniam Titio credidero, fide tua esse iubes? Paulus. De tout l'argent que je presteray à Titius, m'en veuls tu respondre? Prens tu sur ta foy que j'en seray bien payé? En respons tu?\Fidem labefactare. Suet. Perdre son credit.\Huius iam labefactata est fides. Sueton. Cestui a perdu son credit.\Multa fidem promissa leuant. Horat. A grans prometteurs on n'adjouste pas grande foy.\Fidem liberare. Cic. Tenir sa promesse, Satisfaire à sa promesse.\In fide populi Romani manere. Cic. En la protection et sauvegarde.\Fidem mereri. Quint. Meriter d'estre creu.\Acceptam parce mouere fidem. Ouid. Garde toy de vouloir esbranler et arracher, ou oster et abolir une chose qu'on croit de long temps, Une persuasion de tous receue long temps à.\Fidem mutare. Sallust. Estre variable et legier, Se desdire.\Fidem mutare cum altero. Terentius. Ne luy tenir point de promesse.\Fidem suam obstringere. Plin. Obliger sa foy.\Fidem perdere. Quint. Perdre son credit, Faire qu'on ne nous croye pas une autre fois.\Fidem praestare, Tenir sa promesse. Quintil. An tutor fidem praestare debeat tantum, non etiam consilium et euentum. A scavoir mon si le tuteur est quicte, pourveu qu'il ne face aucune fraude en l'administration de son mineur, encore qu'il y ait en luy de la negligence: ou s'il est tenu en cas de negligence, encore qu'il n'y ait point en luy de mauvaise foy.\In fidem suam aliquem recipere, et commendatum habere. Cic. Le recevoir en sa sauvegarde et protection.\Redde nunc pactam fidem. Senec. Tien ta promesse.\Verba fides sequitur. Ouid. Il fut faict comme il fut dict.\Fidem alicuius sequi. Vlpia. Croire à sa parolle.\Fidem seruare. Plaut. Tenir sa promesse.\Pudicam fidem solicitare donis. Ouid. Soliciter par presens une femme de rompre la loyaulté de son mariage.\Curaui vnum hoc quidem, vt mihi esset fides. Terent. D'estre homme de promesse, et faire ce que j'auroye promis.\Fidei censebam maximam multo fidem esse. Plaut. J'estimoye la foy estre beaucoup plus loyale, et plus de tenue.\Mirum quantum illi viro nuntianti haec, fides fuerit. Liu. Combien on le creut.\Fide nulla es. Plaut. Tu n'as nulle foy, Tu ne tiens rien de ce que tu promets.\In fide et clientela alicuius esse. Cic. Estre en sa protection et sauvegarde.\In nullius fide esse. Cic. N'estre soubs l'obeissance et protection de personne.\Dyrrachium quod erat in fide mea. Cicero. Qui estoit en ma protection.\At mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum pater. Terent. Il tient tant de moy, Il se fie bien en moy, que je ne vouldroye faire telle chose.\Itane paruam mihi fidem esse apud te? Terent. Ay je si peu de credit envers toy? Te fie tu si peu en moy?\Fide alicuius sumere: Sub. Argentum. Cic. Emprunter argent par le moyen d'aucun qui en respond.\Superesse fide. Tacit. Surmonter en fidelité.\Sustentare fide amicos. Cic. Par pleigemens, en respondant pour eulx.\Tribuere fidem testimonio alicuius. Cic. Adjouster foy, Croire son tesmoignage.\Tribuere fidem rebus. Cic. Donner authorité.\Fidem suam tueri. Cic. Entretenir son credit.\Prona venit cupidis in sua vota fides. Ouid. On croit facilement ce qu'on vouldroit qu'il adveint.\In fidem alicuius venire. Liu. Se rendre à la merci d'aucun, soubs l'asseurance par luy promise, Se soubmettre à son obeissance.II.Fides, fidis, foe. gen. Cic. Une sorte d'instrument de musique ayant chordes, ou Les chordes de l'instrument.\Conspicuus fide. Ouid. Qui est congneu de touts et fort renommé, à cause qu'il est bon joueur de tels instruments.\Adhibere fides epulis. Quintil. Jouer de tels instruments à un banquet.\Discebant fidibus antiqui. Cic. Apprenoyent à jouer du luc, ou de la harpe, ou de semblables instruments.\Docere aliquem fidibus. Cic. Luy apprendre et monstrer à jouer, etc.\Iungere vocem fidibus. Quintil. Chanter une partie et jouer les autres sur l'espinette ou manicordion, ou autre instrument de musique, ayant chordes.\Mouere fides. Ouid. Remuer, Jouer. -
8 facio
făcĭo, ĕre, fēci, factum - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence. - futur simple: facie = faciam (Cato). - voir les formes archaïques: faxo, faxim. - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum. - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que. - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre. - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi. - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn? - factus ad + acc.: fait pour. - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif). - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache. - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer. - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc). - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas. - avec adv.: agir, se comporter, se conduire. - facio libenter ut: il m'est bien agréable de. - bene (recte) facis quod: tu fais bien de. - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant. - facis injuste si: tu commets une injustice si... - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn. - arroganter facit cum: il montre de la présomption en... - facere amice, Cic.: agir en ami. - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis. - factum optume: tant mieux. - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch. - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps. - facere ne + subj.: faire que ne... pas. - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de. - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger. - invitus feci: j'ai agi contre mon gré. - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler. - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer. - facere ova, Varr.: pondre des oeufs. - facere sobolem, Col.: avoir des petits. - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins. - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter. - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn. - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis. - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn. - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn. - facere stomachum, Cic.: mettre en colère. - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer. - facere praedam, Cic.: se procurer du butin. - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi. - facere manum, Cic.: ramasser une troupe. - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état. - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage. - facere jacturam, Cic.: supporter une perte. - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent). - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état. - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général. - aliquem reum facere: accuser qqn. - consulem aliquem facere: nommer qqn consul. - facere aliquem certiorem: informer qqn. - facere invisum, Hor.: rendre odieux. - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique. - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains. - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus. - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser. - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer. - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu). - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir. - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur. - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén. - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot. - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain. - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn. - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre. - fac + prop. inf.: suppose que. - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas. - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort. - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent. - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous. - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier. - facere medicinam: exercer la médecine. - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier. - mercaturas facere: faire le commerce. - facere stipendia: être soldat, servir. - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice. - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon. - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent. - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch]. - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice. - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps). - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course. - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre. - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn. - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn. - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à. - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch. - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn. - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence. - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe. - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris? - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer. - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier. - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter. - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale. - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits. - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique). - (se) facere aliquo: se rendre quelque part. - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles. - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.* * *făcĭo, ĕre, fēci, factum - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence. - futur simple: facie = faciam (Cato). - voir les formes archaïques: faxo, faxim. - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum. - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que. - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre. - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi. - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn? - factus ad + acc.: fait pour. - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif). - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache. - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer. - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc). - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas. - avec adv.: agir, se comporter, se conduire. - facio libenter ut: il m'est bien agréable de. - bene (recte) facis quod: tu fais bien de. - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant. - facis injuste si: tu commets une injustice si... - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn. - arroganter facit cum: il montre de la présomption en... - facere amice, Cic.: agir en ami. - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis. - factum optume: tant mieux. - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch. - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps. - facere ne + subj.: faire que ne... pas. - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de. - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger. - invitus feci: j'ai agi contre mon gré. - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler. - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer. - facere ova, Varr.: pondre des oeufs. - facere sobolem, Col.: avoir des petits. - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins. - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter. - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn. - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis. - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn. - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn. - facere stomachum, Cic.: mettre en colère. - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer. - facere praedam, Cic.: se procurer du butin. - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi. - facere manum, Cic.: ramasser une troupe. - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état. - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage. - facere jacturam, Cic.: supporter une perte. - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent). - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état. - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général. - aliquem reum facere: accuser qqn. - consulem aliquem facere: nommer qqn consul. - facere aliquem certiorem: informer qqn. - facere invisum, Hor.: rendre odieux. - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique. - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains. - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus. - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser. - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer. - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu). - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir. - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur. - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén. - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot. - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain. - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn. - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre. - fac + prop. inf.: suppose que. - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas. - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort. - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent. - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous. - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier. - facere medicinam: exercer la médecine. - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier. - mercaturas facere: faire le commerce. - facere stipendia: être soldat, servir. - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice. - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon. - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent. - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch]. - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice. - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps). - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course. - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre. - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn. - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn. - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à. - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch. - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn. - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence. - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe. - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris? - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer. - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier. - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter. - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale. - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits. - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique). - (se) facere aliquo: se rendre quelque part. - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles. - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.* * *Facio, facis, feci, factum, facere. Faire.\Facit hoc argentum. Plaut. Argent est cause de cela.\Factum, in responsione. Terent. - dic mihi, Aufugistin'? C. hera, factum. Il est ainsi, Ouy.\A se aliquid facere. Cic. De soymesme.\Facere ab aliquo. Cic. Faire pour aucun, Servir au propos d'aucun.\Facit ad difficultatem vrinae. Plin. Sert quand on ne peult pisser, Est bon et pertinent pour faire uriner.\Non facit ad stomachum haec res. Mart. Ne plaist point.\Ad vnguem factus homo. Horat. Parfaict en toutes choses.\Facere abortum. Plin. Avorter.\Quae res mox acorem facit. Columel. Faict aigrir.\Accessionem facere dicuntur hostes. Plancus ad Ciceronem. S'accroistre et multiplier.\Adiutorium in aliquam rem. Suet. Aider à faire quelque chose.\Facite adsitis domi. Terent. Faites que soyez en la maison.\Adulterium. Gellus. Commettre adultere.\AEgre alicui facere. Terent. Faire fascherie.\AEqui boni. Terent. Prendre en bien, En bonne partie.\AEs alienum. Liu. S'endebter, Faire des debtes.\AEstimationem. Caesar. Priser et estimer.\Alienationem. Cic. S'estranger.\Ambitus circa rem aliquam. Liu. Tournoyer à l'entour, Faire grandes virevoustes et tournoyements.\Facis amice: sed, vt mihi videris, non recte. Cic. Tu fais en ami.\Animum alicui facere. Liu. Bailler courage, Encourager.\Animos facere alicui in aliquem. Ouid. L'enorgueillir et faire fier.\Faciunt animos diuitiae. Liu. Elles enflent le coeur de l'homme, et enorgueillissent.\Apertum aliquid facere alicui. Lucret. Declarer.\Ardorem animis. Liu. Enflammer, Allumer.\Ascensionem ad locum aliquem. Plaut. Monter.\Assulas foribus. Plaut. Rompre les portes et briser.\Aucupium auribus. Plaut. Escouter, Prester l'oreille.\Audaciam hosti. Liu. Bailler audace et hardiesse.\Auritum populum. Plaut. Faire que le peuple se taise et escoute.\Authoritatem. Cic. Bailler grande authorité et opinion.\Auxilia mercede facere. Tacit. Aider pour l'argent.\Facere se bardum. Plaut. Contrefaire le lourdault et le sot.\Bene fecit Silius, qui transegerit. Cic. Il a bien faict.\Sibi bene facere. Plaut. Prendre du bon temps.\Bustum. Cic. Faire des funerailles.\Cadauer. Apuleius. Tuer aucun.\Caedem. Cic. Faire meurtre.\Calorem. Plin. Esmouvoir une chaleur.\Capitale facere dicuntur leges. Plin. Digredi via, capitale leges fecere. Les loix ont defendu cela sur peine de la teste.\Caput facere dicuntur folia herbae. Plin. Fructifier et grener.\Castra. Cic. Camper, Asseoir le camp, Faire un fort.\Caulem. Columel. Jecter hors et produire sa tige.\Cautionem. Caesar. Le rendre plus fin et advisé.\Se celerem. Plaut. Se haster.\Censuram vini in epulas regis. Plin. Faire la preuve et l'essay du vin, Gouster et taster.\Certamen. Liu. Mettre noise entre quelque gens.\Quid patrum et plebis certamen facimus? Liu. Pourquoy mettons nous noise entre les Senateurs et le menu peuple?\Certiorem. Cic. Acertener, Advertir au vray.\Clamores. Cic. Exciter le peuple à s'escrier par admiration.\Classem. Caes. Faire une multitude de navires.\Coenam alicui. Plin. iunior. Luy donner à soupper.\Coenas cum aliquo. Cic. Prendre ses repas avec aucun.\Cognomen colli. Liu. Surnommer.\Commentarios. Caes. Faire registres.\Commercium sermonum. Liu. Iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto. Apres que par la longueur de la guerre qu'ils avoyent eu ensemble, ils commencerent à entendre le langage les uns des aultres.\Commutationem rerum facere. Caes. Magna erat rerum facta commutatio. Les choses estoyent fort changees.\Compendium. Plaut. Si ad saxum quod capessit, ea deorsum cadit, errationis fecerit compendium. Elle se fourvoyera moins.\Vt faciam praeconis compendium. Plaut. Que je respargne un crieur qu'il me fauldroit avoir.\Paululum sui compendii. Cic. Faire quelque peu de son prouffit.\Compotem votorum. Plin. iunior. Accorder à aucun ce qu'il demande et requiert.\Conceptum. Columel. Concevoir.\Concilia. Liu. Faire assemblees.\Concitationes. Caes. Faire des esmeutes.\Concursum. Caes. Quand plusieurs courent quelque part ensembleement et à la foule.\Confidentem. Plaut. Enhardir.\Confidenter. Plaut. Faire hardiment, et avec grande asseurance.\Coniecturam. Cic. Deviner, Conjecturer.\Coniecturam de odore. Plaut. Deviner par l'odeur que ce peult estre.\Coniecturam facere de moribus alicuius. Plin. iunior. Deviner quels sont ses meurs.\Coniecturam ex re aliqua. Terent. Quantum ex ipsa re coniecturam fecimus. Selon que nous avons peu deviner et estimer par la chose.\Quum coniecturam egomet mecum facio. Plaut. Selon que je peuls penser et estimer.\Conquisitionem. Liu. Faire une recherche.\Consilium. Liu. Donner conseil et advis.\Consilio alterius. Plaut. Faire par son conseil, Suyvre son conseil.\Consuetudinem alicui cum altero. Cic. Estre moyen que l'un hante fort l'autre.\Consulem. Cic. Creer.\Contentionem alicuius rei. Cic. Debatre quelque chose par parolles.\Controuersiam. Liu. Mettre en doubte ou en debat et different.\Controuersiam alicui de re aliqua. Sene. Debatre contre aucun.\Contumeliam. Plaut. Faire oultrage, Oultrager aucun.\Conuitium. Cic. Injurier.\Copiam argenti alicui facere. Plaut. Luy prouvoir d'argent, Luy en faire recouvrer.\Sui copiam facere. Plin. iunior. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.\Copiam consilii sui. Cic. Recevoir et ouir un chascun qui veult venir demander conseil, et luy donner.\Quod maxime cupiebas, eius copiam feci tibi. Plautus. Je t'ay faict jouir de ce que tu desirois.\Copiam facere, pro Facere potestatem. Liu. Donner congé de faire quelque chose, Permettre.\Factum culpa illius. Terent. Ce a esté par sa faulte.\Cum aliquo facere. Cic. Faire et tenir pour luy, Luy favoriser, Tenir son parti.\Cum aliquo facere, et idem sentire. Cic. Estre de son opinion et advis.\Facit cum hoc veritas. Ci. La verité est pour luy, ou fait pour luy.\Curiam facere. Plin. Bastir un palais, ou une sale, où le senat se puisse assembler.\Facere damnum. Plaut. Recevoir dommage, Faire perte.\De consilio alterius facere. Cic. Par le conseil d'autruy.\De sententia alicuius. Ci. A son adveu et selon sa fantasie et opinion.\Deditionem alicuius hosti facere. Liu. Le livrer entre les mains de son ennemi.\Deditionem ad hostem. Quintil. Se rendre à la merci de son ennemi.\Deditione facta. Caes. Apres qu'on se fut rendu.\Delectum studiorum. Quintil. Eslire.\Delectum militum. Caes. Choisir, Faire eslite de gens de guerre.\Here facis delicias. Plaut. Tu te jases, mocques, ou gaudis.\Nimias delicias facis. Plaut. Tu es trop plaisant, Tu fais trop d'esbats.\Nimis es morosus. Tu es trop potieux, Il te fault trop de choses.\Descensionem. Liu. Descendre des navires sur la terre, Prendre terre.\Desyderium alicuius. Liu. Faire qu'on desire et regrette aucun.\Detrimentum. Cic. Recevoir dommage.\Dicta. Ouid. Faire ce qu'on a promis.\Differentias faciunt et folia. Plin. Font la difference.\Auro dignitatem per annulos fecit. Plin. Donna authorité à l'or.\Discrimen. Plin. Faire difference.\Diuiduum. Terent. Partir, Diviser.\Diuitias ex re aliqua. Plaut. S'enrichir.\Dulcedinem. Senec. Engendrer une doulceur.\Duritias facere. Plin. Faire et engendrer des duretez.\Emolumentum. Cic. Faire ou porter prouffit.\Errorem. Cic. Faire saillir ou errer.\Eruptionem. Caes. Faire une saillie sur les ennemis.\Ex animo. Terent. Faire de courage, Naifvement.\Ex necessitate. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.\Excidionem oppido. Plaut. Le destruire.\Excursiones in agrum hostilem. Liu. Faire des courses.\Exempla faciam in te. Plaut. Je te puniray en telle sorte, que les autres y prendront exemple.\Exercitum. Plin. iunior. Assembler une armee.\Exitum. Senec. Petens vt viderent, quem admirator auri exitum faceret. Quelle fin faisoit celuy qui, etc. Quelle seroit la fin de celuy qui, etc.\Expectationem. Cic. Mettre en attente.\Expeditum ex impedito. Plaut. Despestrer et delivrer aucun.\Fac esse. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit.\Facite hoc meum consilium, legiones nouas non improbare. Cic. Prenez le cas que, etc.\Me fac posse tuto, multi etiam hortantur, num etiam honesté? Cic. Pren le cas que je le puisse sans danger.\Facere parentes et liberos extraneos. Plin. iunior. Estrangier et faire separation d'entre les peres et les enfans.\Facere facile. Plaut. Faire aiseement et facilement.\Factu facile. Terent. Aisé à faire.\- fecisti hercle facetias, quum hoc donauisti Dono tuum seruum. Plaut. Tu m'as faict rire.\Facultatem. Cic. Permettre, Donner povoir et congé.\Famam. Quintil. Bailler bruit.\Familiam vnam. Terent. Assembler deux maisons en une.\Fidem. Cic. Faire foy, Faire que aucun nous croye.\Fides verbis tuis non fit. Quintil. On ne te croit pas, On n'adjouste point de foy à tes parolles.\Finem facere. Cic. Faire fin, Finer, Desister, Se deporter de faire quelque chose.\Foedus. Plaut. Faire alliance.\Formidinem facere. Tacit. Faire paour.\Fortiter facere. Quintil. Faire quelque acte de prouesse.\Facere et parare magnam fortunam. Liu. Dresser ses affaires en sorte qu'elles se portent bien, Se dresser un bon heur.\Fraudem legi. Plaut. Liu. En gardant les mots contrevenir au sens de la loy.\Frugem. Plaut. Prouffiter, Gaigner.\Fugam. Plaut. S'enfuir.\Funus alicui. Cic. Faire ses obseques et funerailles.\Funus prandio. Plaut. Manger tout le disner.\Furta. Cic. Desrobber.\Gloriam alicui. Plin. iunior. Le mettre en bruit et reputation.\Gradum. Cic. Marcher.\Gradum ad aliquid. Quintil. S'arrester à faire quelque chose petite et basse pour parvenir à plus grande.\Gradum. Liu. S'advancer en quelque chose, et avoir ja gaigné un poinct de ce où on veult parvenir.\Maioribus in Africam ex hac prouincia gradus imperii factus est. Cice. Ce fut le degré par où noz ancestres monterent et parvindrent jusques à conquester Afrique.\Gratiam facere. Suet. Donner congé, Permettre.\Gratiam iusiurandi. Plaut. Suet. Tenir aucun quicte de son serment, tout ainsi que s'il avoit juré, et ne le faire point jurer, Dispenser du serment.\Bononiensibus gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suet. Il les quicta et dispensa, et leur permist de, etc. Il leur donna congé et liberté de, etc.\Gratiam delicti. Sallust. Faire grace, Pardonner.\Gratiam legis. Bud. Dispenser de la loy.\Gratulationem ad omnia deorum templa nomine alicuius facere. Cic. Remercier Dieu.\Gratum. Cic. Faire chose aggreable.\Grauidam facere. Plaut. Engrossir une femme.\Haeredem facere. Cic. Faire son heritier.\Haesitationem alicui. Plinius iunior. Le mettre en doubte, Le faire doubter.\Halitum iucundiorem. Plin. Faire bonne haleine et doulce.\Se hilarum. Terent. Faire joyeuse chere, Se resjouir.\Hilarem. Plin. Glans fagea suem hilarem facit. L'engresse, Le fait gras et en bon poinct.\Honeste facere. Quintil. Faire acte d'honnesteté.\Hospitium. Cic. Faire alliance d'hospitalité avec aucun.\Hostilia. Pli. iun. Faire toutes les cruautez que font les ennemis.\Facere iacturam. Plin. iunior. Recevoir perte et dommage.\Iacturam gloriae. Cic. Perdre sa gloire.\Iacturam in vnius mulierculae animula. Sulpitius ad Ciceronem. Avoir perte.\Iactus facere. Hirt. Jecter, Faire jectees.\Impensam et impensas. Cic. Faire despense, Despendre.\Impensas in stipendia militum. Liu. Contribuer pour la soulde des gensdarmes.\Imperata. Caes. Faire ce qui nous est commandé, Obeir.\Imperium. Plin. Eslever, Bastir, Mettre sus, ou Fonder et conquester.\Impetum. Cic. Venir impetueusement et de grand roideur contre quelque chose, et de toute sa force par mal talent.\Impressionem. Caesar. Idem. Quand plusieurs ensemble font un effort.\In ambiguo facere. Plin. Mettre en doubte, Faire doubteux.\Incendia facere. Caes. Mettre le feu, Faire des feuz.\Incertum. Liu. Rendre incertain, Mettre en doubte.\Incursionem in agrum Romanum. Liu. Un exploict de guerre, Une course.\Facite indicium, siquis vidit, siquis eam abstulit. Plaut. Enseignez moy si aucun, etc.\Inducias. Liu. Faire treves.\Infamem facere aliquem. Terent. Luy bailler mauvais bruit.\Initium facere. Cic. Commencer.\Iniuriam. Cic. Faire injure, Faire desplaisir et tort à aucun, Luy porter dommage.\Insidias. Cic. Espier aucun et guetter.\Insomnia. Plin. Faire resver.\Intercapedinem scribendi. Cic. Faire intermission d'escrire.\Intercessiones. Gellius, Tribuni plebis antiquitus creati faciendis intercessionibus. Les Tribuns furent creez à Rome pour se opposer et empescher que les grans Magistrats ne foulassent le commun populaire, ou pour se opposer et empescher les procedures des autres officiers qui leur sembleroyent contre la Republique.\Interuallum. Varro. Liu. Faire une pause.\Introitum. Colum. Entrer.\Inuidiam alicui. Liu. Mettre aucun en la male grace d'un autre.\Iratum aliquem alteri. Cic. L'irriter contre aucun.\Irruptionem. Cice. Quand ceulx de dehors et ennemis font une course et saillie sur ceulx de dedens.\Iter. Cic. Aller, Cheminer.\Iter pedibus. Cic. Aller à pied.\Iudicatum. Cic. Satisfaire et obeir à la sentence.\Iudicem. Plin. iunior. Faire juge aucun de quelque different.\Iudicium. Cic. Juger.\Iugulationem magnam. Hirtius. Copper la gorge à beaucoup de gens, Faire grande tuerie.\Iuramentum. Senec. Jurer.\Ius. Liu. Donner permission, Bailler povoir et puissance.\Iussa. Ouid. Plin. Faire ce qu'on nous commande.\Iusta alicui. Cic. Appaiser l'ame et l'esprit d'aucun trespassé qui n'estoit à repos, comme croyent les fols gentils.\Eos nunc laetantes faciam aduentu meo. Plaut. Je les esjouiray.\Lapidationes. Cic. Jecter force pierres.\Largitionem, siue largitiones. Cic. Faire largesse.\Legibus facere. Terent. Selon les loix.\Lites. Terent. Faire noise.\Lex quae litem faciat. Quintil. La loy dont vient et se meut le doubte.\Litem suam facere, Faire son propre faict de la cause d'un autre. Gellius, Litem meam absens facere nolui.\Longius aliquid exemplis facere. Cic. Prolonger.\Lucrum. Plaut. Gaigner.\Facere aliquantum lucri argenti. Plaut. Gaigner argent.\Ludos facere. Plaut. Se mocquer et gaudir d'aucun.\Ludos facere. Cic. Faire des jeux publiques.\Amor fecit maciem. Ouid. A amaigri.\Maculas. Plin. Maculer, Tacher.\Neque quid velim, neque nolim, facitis magni pessumae. Plaut. Il ne vous en chault gueres, Vous n'en faites compte.\Te semper maximi feci. Terent. J'ay tousjours tenu grand compte de toy, et t'ay fort estimé et prisé.\Manum. Cic. Faire amas de gens et assemblees.\Manu factum. Lucret. Faict à la main.\Matres facere. Ouid. Engrossir des femmes.\Facit mecum. Cic. Il est de mon opinion.\Memoriam tristem. Liu. Faire la memoire desplaisante et ennuyeuse.\Mentionem. Plaut. Faire mention.\Mercaturam. Cic. Demener marchandise, Mener train de marchandise.\Messem. Columel. Moissonner.\Minoris facere. Cic. Moins estimer.\Missa haec faciamus. Terent. Laissons cela, N'en parlons plus.\Me missum face. Terent. Laisse moy aller.\Missum facere legiones ad aliquem. Cn. Magnus. Envoyer.\Modum. Cic. Tenir mesure.\Quum modum irae nullum faceret. Liu. Voyant qu'ils ne s'appaisoit aucunement, et ne faisoit fin à son courroux.\Neque suum cuique ius modum faciebat. Liu. Il n'y avoit nul à qui sont droict servit de contentement, et qui se contentast de ce qu'il luy appartenoit.\Modos. Terent. Cic. Chanter.\Tantum nauis vna capta momenti fecit ad dilationem imminentis Romanis belli. Liu. Elle fut de si grande consequence.\Moram. Plin. iunior. Targer.\Ille se affirmare postero die, moram nullam esse facturum. Cic. Qu'il n'arresteroit point.\Nec hostes moram dimicandi fecerunt. Liu. Attargerent le combat, Retarderent.\Morem sibi. Liu. S'introduire une coustume, S'accoustumer.\Mortem. Columel. Faire mourir.\Motus. Liu. Faire esmotion et trouble.\Multam. Gell. Encourir une peine indicte.\Multam facere, pro Dicere. Cato. Faire commandement de payer aucune amende, Condemner à l'amende.\Munditias. Cato. Nettoyer.\Mutuum cum altero. Plaut. Luy faire le pareil.\Naturam alicuius rei sibi facere. Quintil. S'accoustumer tant à quelque chose, qu'elle nous soit comme naturelle.\Naufragium. Cic. Perdre sa navire par tempeste.\Naufragium gloriae, per metaphoram, pro Gloriam amittere. Cic. Perdre son honneur acquis.\Negotium alicui facere. Quintil. Luy faire ennui et fascherie, Le harceler.\Sed si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris. Terent. Tu feras qu'il ne luy en chauldra.\Nihili. Cic. N'estimer en rien, N'en tenir compte.\Nobilem. Plin. Donner bruit.\Nomen. Plaut. Nommer, Bailler nom.\Nomen alicui. Liu. Donner bruit et renom.\Nomina facere. Cic. S'obliger envers aucun de certaine somme, sans ce que celuy qui s'oblige en touche aucun denier.\Nomen cum vineis facere. Colum. Compter à ses vignes l'argent qu'on employe pour les facons avec esperance de le recouvrer, ensemble du prouffit par dessus.\Non facio qui sis, qui nonsis, floccum. Plaut. Il n'en m'en chault qui tu sois, ou ne sois pas.\Notum facere. Plin. iunior. Faire à scavoir, Signifier.\Obnoxium sibi aliquem. Plaut. L'asservager et assubjectir à nous et à faire nostre plaisir.\Obsidium. Plaut. Assieger, Tenir le siege devant une ville.\Facito opulentum obsonium. Plaut. Appreste force viande.\Fit mihi obuiam. Terent. Je le rencontre.\Odium vitae facere. Plin. Faire enhair sa vie.\Officium suum. Terent. Faire son office et debvoir.\Officia alicui. Gell. Luy faire honneur et plaisir.\Factum oportuit. Plaut. Il devroit desja estre faict.\Optionem. Cic. Bailler le choix.\Opus. Terent. Travailler, Labourer.\Orbes facere. Sallust. Se mettre en rond. Vide ORBIS.\Otium. Virg. Mettre aucun à repos, Le mettre à son aise, Donner le loisir. \ Oua. Varro. Pondre.\Facere pactiones cum aliquo. Ci. Traicter et convenir avec aucun.\Palam aliquid facere. Cic. Publier.\Par. Plaut. Faire raison.\Non par videtur facere. Plaut. Il ne fait pas honnestement et selon que raison le requiert.\Feceris par tuis caeteris factis, patrem Tuum si percoles. Plaut. Tu seras chose convenante.\Cum influentibus negotiis paria fecisti. Plin. iunior. Tu as travaillé selon que tes affaires le requeroyent, Tu as satisfaict.\Paria facere. Cic. Egualiser, Egualer, Faire tout un.\Haec negotiatio curam villici auocat, nec vnquam patitur eum cum rationibus domini paria facere. Colum. L'empesche de faire la besongne si bien qu'elle revienne et se rapporte au compte de son maistre, Qu'il en rende compte entier.\- vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum, ac pariter fieret, vt Aut hoc tibi doleret itidem, vt mihi dolet: Aut ego isthuc abs te factum nihili penderem. Terent. Qu'il nous fust de mesme à l'un et à l'autre, ou qu'il t'en despleust autant qu'à moy, ou que je ne le prinsse non plus à cueur que toy.\Partes. Cic. Partir.\Participem consilii sui. Plaut. Communiquer son secret.\Partum. Plin. Produire.\Parui facere. Plaut. Peu estimer.\Pausam. Plautus, Ego pausam feci. Je m'en deportay.\Pecuariam facere. Sueton. Faire mestier de gouverner et nourrir du bestiail.\Peculatum. Plaut. Voller aucun, Piller et desrober.\Pecuniam. Cic. Gaigner et amasser argent.\Periculum. Liu. Faire preuve, Esprouver, Essayer.\Periculum ex aliis facere. Terent. Prendre exemple sur autruy.\- fac periculum in literis, Fac in palaestra. Teren. Esprouve le aux lettres et à la luicte.\Periculum legionum facere. Caesar. Les mettre en espreuve.\Permutationem cum aliquo. Cic. Faire eschange.\Perspicua sua consilia facere. Cic. Les descouvrir et donner à congnoistre.\Pestilentiam. Colum. Engendrer la peste.\Pili non facere. Catul. N'estimer à la valeur d'un poil.\Piraticam facere. Cic. Estre pirate et escumeur de mer.\Plagam. Cic. Blesser, Navrer.\Planum. Cic. Oster tout destourbier qui empesche qu'on ne congnoisse la verité, Monstrer clerement et evidemment.\In omni parte huiusce officii plurimum facit, totas nosse causas. Quintil. Il sert de beaucoup.\Pluris siue plurimi facere. Cic. Plus ou fort estimer.\Facio pluris omnium hominum neminem. Cic. Il n'y a hommes que j'estime tant.\Minimum ponderis facit. Plin. Il poise le moins.\Potestatem. Cic. Bailler congé, Permettre, Donner povoir et puissance.\Potestatem quarundam literarum. Cic. Bailler certaines lettres à aucun, et les mettre en sa puissance.\Potestatem sui. Cic. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.\Radix coeliacis praeclare facit. Plin. Aide fort et donne remede.\Praeconium. Cic. Estre crieur publique faisant les cris et proclamations és encants.\Praedam. Cic. Prendre un butin, Butiner.\Praegnantem. Plaut. Engrossir une femme.\Praelium. Caesar. Donner bataille, Combatre.\Praelium aduersum facere. Caesar. Perdre la bataille.\Plurima praelia secunda fecerant. Caesar. Avoyent gaigné plusieurs batailles.\Precationes. Liu. Prier.\Pretium. Plin. Priser.\Profectionem. Caesar. Se partir et desloger.\Profectum. Plin. iunior. Prouffiter.\Progressum in studiis. Cic. S'advancer en l'estude et fort prouffiter.\Prolixe facere. Cic. Amplement, Liberalement.\Promissum. Cic. Tenir ou accomplir sa promesse.\Qua pronuntiatione facta. Caesar. Apres avoir ce ordonné et publié.\Propaginem. Plin. Prouvigner, Jecter des jectons.\Aliquem propitium facere. Plaut. Appaiser.\Prouentum maiorem. Colum. Ea res maiorem facit prouentum. Est cause de plus grand rapport et revenu.\Pugnum. Cic. Fermer la main.\Quaestum. Terent. Gaigner.\Facere quamplurimum gnatis. Terent. Leur amasser force biens.\Non ignoras quanti fecerim Scipionem. Cic. Combien je l'ay prisé et estimé.\Quid me faciam, nescio. Terent. Je ne scay que je feray.\Quid iis fiet, si huc Paulus venerit? Cic. Que deviendront ils?\Diodoro quid faciam Stoico? Cic. Que feray je, ou diray je de Diodorus? Comment l'appaiseray je, et cheviray je avec luy?\Quid de P. Clodio fiat, rescribe. Cic. Que l'on en faict, Comment on le traicte.\Quid hoc homine faciatis? Cic. Que feriez vous de cest homme?\Quod fuit viri optimi, fecisti, vt necui innocenti, etc. Cic. Tu as faict ce que devoit faire un homme de bien, c'est que, etc.\Quidam faciunt aperte quod rixemur. Quint. Ils sont cause.\Quietem infestam alicui facere. Lucret. L'empescher de dormir à son aise.\Faciam quo minus hoc agas. Plaut. J'empescheray.\Facere aliquid ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.\Ratum facere. Liu. Verifier et homologuer, Ratifier.\Rebellionem. Caes. Rebeller, Se revolter.\Reducem facere. Plaut. Raconvoyer, Ramener.\Nihil reliqui sibi ad celeritatem facere. Caes. Se haster tant qu'il est possible.\Reliquos. Caes. Siquos fortuna fecisset reliquos. Si par fortune aucuns estoyent eschappez et demourez sans estre tuez.\Rem facias palam. Terent. Di le, Descouvre nous toute la besongne.\Rem facere. Terent. Acquerir, Amasser des biens.\Labienus rem meliorem fecit. Cic. Nous sommes bien renforcez par la venue de Labian, Il a bien amendé nostre affaire.\Remedium lieni. Plin. Donner remede, Remedier.\Remissionem. Vlpia. Faire renvoy, Renvoyer.\Rempublicam magnam ex parua. Sallu. Accroistre, Augmenter.\Reuersionem. Plaut. Retourner.\Reum. Cic. Accuser.\Risum. Quintil. Faire rire.\Robur. Quintil. S'enforcir, Devenir fort.\Salutationem. Hirt. Saluer.\Sanguinem. Liu. Espandre sang, Tuer.\Sanum Plaut. Guarir.\Satis. Plaut. Satisfaire et payer, Contenter.\Satis alicui facere. Cic. Contenter, Assouvir.\Scelus. Cic. Faire quelque meschanceté.\Scire facere. Plaut. Faire scavoir.\Scriptum facere. Liu. Estre greffier.\Secessionem. Liu. Quand une partie du peuple par une sedition se bande, et se depart d'avec les autres avec deliberation de maintenir sa querelle par voye de faict et par armes.\Idem sentire, et secum facere. Cic. Estre de son opinion.\Securitatem. Liu. Mettre hors de soulci, Asseurer.\Seditionem. Caes. Esmouvoir sedition.\Sementem. Liu. Semer.\Semitam. Plaut. Faire sentier, et marcher par, etc.\Senatusconsultum. Cic. Assembler le Senat, et faire passer par la court, et authoriser son entreprise.\Fit sermo inter eos. Cic. On devise et parle on ensemble.\Significationem. Caes. Faire signe.\Silentium. Plaut. Se taire.\Fac silentium. Plaut. Tais toy.\Silentio facto tali oratione est vsus. Liu. Apres qu'on eut faict silence.\Silentium factum per praeconem. Liu. Il fut crié que chascun se teust.\Sobolem. Plin. Faire des petis, Progenier.\Societatem cum aliquo. Liu. Faire alliance avec luy, et le prendre à compaignon.\Societatem rerum. Cic. Faire communauté de biens.\Somnum. Plin. Faire dormir.\Speciem cruentae victoriae. Liu. Tribuni militum quinque amissi, et pauci equites Romani, cruentae maxime victoriae speciem fecerunt. La perte de cinq ou six capitaines, et de peu de gens à cheval, feit trouver la victoire dommageable, feit que la victoire sembla estre, etc.\Spem. Liu. Donner esperance.\Spiritus. Liu. Esmouvoir le courage, Bailler courage.\Sponsionem. Martian. Faire une gajure, ou par ordonnance du juge, ou de son bon gré.\Sponsionem de re aliqua. Cic. Maintenir quelque chose sur certaine peine.\Stipendia sub aliquo. Liu. Estre à la guerre soubs la charge d'aucun capitaine, à la soulte d'un peuple, roy, empereur, ou autre.\Qui cum eo stipendia fecerint. Liu. Qui avoyent esté compaignons de guerre avec luy.\Stipendiarios. Caes. Rendre un peuple tributaire.\Stomachum alicui. Cic. Faire despit.\Stragem hostium. Cic. Faire grande tuerie, Renverser beaucoup d'ennemis par terre.\Suauium alicui. Plaut. Baiser.\Sumptum. Plaut. Despendre, Faire despense.\Suspicionem. Cic. Mettre en souspecon.\Plebem facere suam. Terent. Gaigner la faveur du peuple.\Syngraphas. Cic. Faire cedulles signees de son sing.\Facere taedium. Liu. Faire enhair aucune chose, Faire engendrer ennuy d'aucune chose en l'esprit d'aucun.\Temulentiam. Plin. Faire enyvrer.\Terrorem. Liu. Espovanter.\Testem facere aliquem. Ouid. Prendre à tesmoing.\Testudinem facere dicuntur milites. Liu. Quand une bande de gens de pied se serrent pres l'un contre l'autre, ayant rondelles et pavois sur leurs testes, en sorte qu'on ne les peult voir, et sont couvers en facon d'une tortue.\Tranquillitatem. Plaut. Accoiser.\Habe animum lenem, et traquillum face. Plaut. Appaise toy.\Facta transacta omnia. Terent. Tout est accompli, C'est tout faict.\Transitum alicui facere. Liu. Bailler passage.\Sol in Pisces transitum facit. Columel. Entre.\Transitionem facere. Hirtius. Se revolter.\Trepidationem. Liu. Faire trembler de paour.\Turbas. Plaut. Faire trouble et esmeute.\Tussim. Sene. Engendrer la toux.\Tyrocinium. Budaeus. Faire chef d'oeuvre.\Vadimonium facere, quod et Promittere dicitur. Cic. Promettre de comparoistre au jour de l'assignation.\Vecturam. Quintil. Estre voicturier.\Vela. Cic. Faire voile, Desployer les voiles.\Vellaturam. Varro. Faire l'estat d'un chartier.\Ventum. Plaut. Esventer.\Verum. Plaut. Vt quicquid sit, verum quamprimum faciam. Que je le die au vray.\Facere verbum, siue verba. Cic. Dire quelque mot, Parler.\Nunquam cuiquam nostrum verbum fecit. Terent. Il ne parla jamais depuis un mot à aucun de nous.\Verba quidem haud indocte fecit. Plaut. Il n'a pas trop mal parlé. \ Ita verba fecit. Liu. Il dict ainsi.\Multa verba facere. Cic. Avoir beaucoup de parolles, Tenir long propos.\Si haec tecum duo verba fecisses, Quid ago? respirasset cupiditas. Cic. Si tu eusses dict ces deux mots.\Vestigium. Cic. Marcher, Faire un pas.\Vestigium in possessionem. Cic. Mettre le pied dedens quelque heritage.\Viam. Plaut. Marcher, Passer par quelque lieu.\Sibi viam ad castra. Liu. Se faire voye.\Victoriam. Plin. Vaincre.\Vim corpori. Liu. Tuer, Oultrager, Violer, Faire violence.\Maximam vim cum aliquo populo facere. Cice. Courir sur aucun avec grande assemblee de gens.\Vindemiam. Varro. Vendenger.\Vires. Quintil. S'enforcir.\Vitium facere. Ci. Quand un mur ou maison se desment et s'affaisse, et se fend, tellement qu'il la fault abbatre.\Vnguentariam. Plaut. Faire mestier de vendre huiles et oignemens à plaisirs et delices.\Voces. Gell. Parler.\Vota. Cic. Faire prieres et supplications.\Vrinam facere. Colum. Pisser.\Vsum sibi facere scelerum. Lucan. S'accoustumer.\Fecit vt vigilem. Plaut. Il m'a enchargé de veiller.\Facturum credo vt habeas quicum cantites. Terent. Tu feras tant que tu, etc.\Faciam vt potero. Cic. Je feray ce que je pourray.\Fit vt pretio nouus vincat. Cic. Il se fait, Il advient que, etc.\Facere vulnera. Liu. Blesser, Navrer.\Iandudum factum est quum primum bibi. Plaut. Il y a ja long temps que j'ay beu premierement.\Biennium iam factum est, postquam abii domo. Plaut. Il y a ja deux ans.\Facile est factu. Licret. Il est aisé et facile à faire.\Faciendum fuit. Terent. Il le falloit faire, Il falloit qu'il fust ainsi faict, C'estoit force. -
9 sua
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
10 suum
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
11 suus
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
12 duco
dūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. - - impér. 2ème pers. du sing.: duc; duce (Plaut.) [st1]1 [-] mener, conduire, faire passer d'un lieu à un autre, aller devant, guider. - ducit via ad infernas sedes, Ov.: c'est la route des enfers. - ducere aquam per fundum, Cic.: amener de l'eau à travers une propriété. - error ad meliora ducendus, Quint.: erreur à rectifier. - ducit quam proxime ad hostem potest: il s’avance le plus près possible de l’ennemi. - ad strepitum citharae cessatum ducere curam, Hor. Ep. 1, 2, 31: endormir ses soucis au bruit de la cithare. - vota bonos ducere ad exitus, Hor. C. 4.8.34: accomplir des voeux, mener des voeux à bonne fin. - perque omnia duxit (me), Virg.: et elle m'a tout expliqué en détail. [st1]2 [-] amener (avec soi), conduire, mener (en prison, au tribunal...). - ducere ad mortem: conduire à la mort (au supplice). - aliquem jubes, duci (Sen.): tu envoies qqn à la mort. - ducere in jus, Liv.: traîner en justice. - C. Fuficium duci jussit petitorem, Cic. Verr. 2, 2, 12 § 31: il ordonna que l'on emprisonnât C. Fuficius qui était le demandeur (le plaignant). [st1]3 [-] conduire chez soi comme épouse, se marier, épouser (en parl. de l'homme). - ducere uxorem domum, Plaut. Aul. 2, 1, 40: se marier. - si tu negaris ducere, Ter. And. 2, 3, 5: si tu refuses de te marier. - (uxorem) filiam alicujus ducere: épouser la fille de qqn. - ducere ex plebeie, Liv. 4, 4: épouser une plébéienne. [st1]4 [-] conduire, marcher à la tête, être à la tête, commander (t. militaire). - ducere primum pilum, Caes. BG. 5.35.6: être chef de la première compagnie des triaires. - ducere ordinem: commander un manipule, être centurion. - ducere copias: commander des troupes. - cohortes ducebant, Tac.: les cohortes marchaient en tête. [st1]5 [-] mener (un cortège, un choeur), servir de chef, servir de guide. - ducere funus: conduire des funérailles. - ducere alicui exsequias, Plin. 8, 42, 64, § 154: faire des funérailles à qqn. - ducere classem (discipulorum), Quint. 1, 2, 24: être le premier de sa classe. [st1]6 [-] mener (une ligne), tracer, décrire, tirer le fil, composer, prolonger, allonger, façonner, former. - ducere orbem, Quint. 11, 3, 118: décrire une circonférence. - ducere lineam, Plin.: tracer une ligne. - ducere versus, Ov. Tr. 5, 12, 63: composer des vers. - ducere fossam, Caes. BG. 7.72.1: creuser un fossé. - ducere lateres de terra, Vitr. 2, 3: faire des briques de terre. - ducere vivos vultus de marmore, Virg. En. 6, 849: faire le portrait en marbre. - ducere choreas, Ov. M. 8, 582: former des danses. - ducere stamina (fila): tirer le fil. - lanas ducere, Ov. M. 4, 34: étirer la laine, filer la laine. - ducere carmina: composer des vers. [st1]7 [-] tirer, faire descendre, faire sortir, attirer, aspirer, boire. - ducere sortem, Cic. Div. 2, 33: tirer au sort. - ducere ensem vagina, Sil. 8, 342: tirer l'épée du fourreau. - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné. - ducere tura naribus, Hor.: respirer l'encens. - ducere pocula, Hor.: vider les coupes. - ducere sollicitae jucunda oblivia vitae, Hor.: goûter l'agréable oubli d'une vie inquiète. - sibi quisque ducere, Sall. J. 41: chacun se mit à tout attirer à soi (à tout s'approprier). - boves naribus umiferum duxere ex aëre sucum, Cic. Div. 1: les boeufs aspirent avec leurs naseaux l'humidité contenue dans l'air. [st1]8 [-] tirer, prendre, recevoir. - ducere exordium a nostra personna, Quint.: tirer l'exorde de notre personne. - ducere originem + ab ou ex et abl.: tirer son origine de. - ducere initium a... Cic.: commencer par. - ducere honestum ab... Cic.: faire dériver l'honnête de... [st1]9 [-] traîner en longueur, passer (le temps), prolonger. - aetatem in litteris ducere: passer sa vie dans les lettres. - ducere diem ex die: vivre au jour le jour. - bellum ducere: faire traîner la guerre en longueur. - diem ex die ducere: différer de jour en jour. - ubi se diutius duci intellexit, Caes.: dès qu'il comprit qu'on voulait gagner du temps. - ducere noctem ludo, Hor.: passer la nuit à jouer. [st1]10 [-] conduire, inciter, pousser, séduire, tromper, leurrer. - ducit te species, Hor.: l'extérieur te séduit. - declamatores quosdam perversa ducit ambitio, ut... Quint. 10, 7, 21: une gloriole perverse pousse des déclamateurs à... - amore patriae ductus: poussé par le patriotisme. - me ad credendum tua ducit oratio, Cic.: ton discours me donne confiance. [st1]11 [-] calculer, compter. - XC medimnûm milia duximus: nous avons compté 90.000 médimnes. - rationem ducere: calculer, supputer. - ducere suas rationes, Cic.: faire ses comptes. - ducere rationem alicujus: tenir compte de qqn. - ducere rationem alicujus rei: tenir compte de qqch. - aratorum rationem ducere: tenir compte des laboureurs. - sui commodi rationem non ducit: il ne fait aucun compte de ses intérêts. [st1]12 [-] estimer, penser, juger, regarder comme, tenir pour. - Marcum probissimum duco: je considère Marcus comme très honnête. - ducere aliquem pro + abl. ( in + abl. ou loco + gén.): regarder qqn comme. - aliquem in numero hostium ducere: compter qqn au nombre des ennemis. - avec gén. de prix - magni, parvi ducere (= habere, facere, putare, aestimare): estimer beaucoup, estimer peu. - pluris ducere: estimer davantage. - pro nihilo ducere: estimer comme rien. - ducere aliquem despicatui, Cic. Fl. 27, 65: mépriser qqn. - summa probitate ducebatur: on le regardait comme très honnête. - Marcus probissimus ducebatur: on considérait Marcus comme très honnête. - ducere + prop. inf.: penser que. - ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse duxerunt, Caes. BG. 1: ils pensèrent que deux ans devaient leur suffire pour ces préparatifs. - ducere alicujus modestiam in conscientiam, Sall.: interpréter la modestie de qqn comme un aveu (d'infériorité). [st1]13 [-] locutions diverses. - ducere cicatricem, Ov.: se cicatriser. - ducere colorem, Virg.: se colorer (en parl. du raisin). - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné. - ilia ducere, Hor.: [tirer les flancs] = être poussif (en parl. d'un cheval).* * *dūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. - - impér. 2ème pers. du sing.: duc; duce (Plaut.) [st1]1 [-] mener, conduire, faire passer d'un lieu à un autre, aller devant, guider. - ducit via ad infernas sedes, Ov.: c'est la route des enfers. - ducere aquam per fundum, Cic.: amener de l'eau à travers une propriété. - error ad meliora ducendus, Quint.: erreur à rectifier. - ducit quam proxime ad hostem potest: il s’avance le plus près possible de l’ennemi. - ad strepitum citharae cessatum ducere curam, Hor. Ep. 1, 2, 31: endormir ses soucis au bruit de la cithare. - vota bonos ducere ad exitus, Hor. C. 4.8.34: accomplir des voeux, mener des voeux à bonne fin. - perque omnia duxit (me), Virg.: et elle m'a tout expliqué en détail. [st1]2 [-] amener (avec soi), conduire, mener (en prison, au tribunal...). - ducere ad mortem: conduire à la mort (au supplice). - aliquem jubes, duci (Sen.): tu envoies qqn à la mort. - ducere in jus, Liv.: traîner en justice. - C. Fuficium duci jussit petitorem, Cic. Verr. 2, 2, 12 § 31: il ordonna que l'on emprisonnât C. Fuficius qui était le demandeur (le plaignant). [st1]3 [-] conduire chez soi comme épouse, se marier, épouser (en parl. de l'homme). - ducere uxorem domum, Plaut. Aul. 2, 1, 40: se marier. - si tu negaris ducere, Ter. And. 2, 3, 5: si tu refuses de te marier. - (uxorem) filiam alicujus ducere: épouser la fille de qqn. - ducere ex plebeie, Liv. 4, 4: épouser une plébéienne. [st1]4 [-] conduire, marcher à la tête, être à la tête, commander (t. militaire). - ducere primum pilum, Caes. BG. 5.35.6: être chef de la première compagnie des triaires. - ducere ordinem: commander un manipule, être centurion. - ducere copias: commander des troupes. - cohortes ducebant, Tac.: les cohortes marchaient en tête. [st1]5 [-] mener (un cortège, un choeur), servir de chef, servir de guide. - ducere funus: conduire des funérailles. - ducere alicui exsequias, Plin. 8, 42, 64, § 154: faire des funérailles à qqn. - ducere classem (discipulorum), Quint. 1, 2, 24: être le premier de sa classe. [st1]6 [-] mener (une ligne), tracer, décrire, tirer le fil, composer, prolonger, allonger, façonner, former. - ducere orbem, Quint. 11, 3, 118: décrire une circonférence. - ducere lineam, Plin.: tracer une ligne. - ducere versus, Ov. Tr. 5, 12, 63: composer des vers. - ducere fossam, Caes. BG. 7.72.1: creuser un fossé. - ducere lateres de terra, Vitr. 2, 3: faire des briques de terre. - ducere vivos vultus de marmore, Virg. En. 6, 849: faire le portrait en marbre. - ducere choreas, Ov. M. 8, 582: former des danses. - ducere stamina (fila): tirer le fil. - lanas ducere, Ov. M. 4, 34: étirer la laine, filer la laine. - ducere carmina: composer des vers. [st1]7 [-] tirer, faire descendre, faire sortir, attirer, aspirer, boire. - ducere sortem, Cic. Div. 2, 33: tirer au sort. - ducere ensem vagina, Sil. 8, 342: tirer l'épée du fourreau. - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné. - ducere tura naribus, Hor.: respirer l'encens. - ducere pocula, Hor.: vider les coupes. - ducere sollicitae jucunda oblivia vitae, Hor.: goûter l'agréable oubli d'une vie inquiète. - sibi quisque ducere, Sall. J. 41: chacun se mit à tout attirer à soi (à tout s'approprier). - boves naribus umiferum duxere ex aëre sucum, Cic. Div. 1: les boeufs aspirent avec leurs naseaux l'humidité contenue dans l'air. [st1]8 [-] tirer, prendre, recevoir. - ducere exordium a nostra personna, Quint.: tirer l'exorde de notre personne. - ducere originem + ab ou ex et abl.: tirer son origine de. - ducere initium a... Cic.: commencer par. - ducere honestum ab... Cic.: faire dériver l'honnête de... [st1]9 [-] traîner en longueur, passer (le temps), prolonger. - aetatem in litteris ducere: passer sa vie dans les lettres. - ducere diem ex die: vivre au jour le jour. - bellum ducere: faire traîner la guerre en longueur. - diem ex die ducere: différer de jour en jour. - ubi se diutius duci intellexit, Caes.: dès qu'il comprit qu'on voulait gagner du temps. - ducere noctem ludo, Hor.: passer la nuit à jouer. [st1]10 [-] conduire, inciter, pousser, séduire, tromper, leurrer. - ducit te species, Hor.: l'extérieur te séduit. - declamatores quosdam perversa ducit ambitio, ut... Quint. 10, 7, 21: une gloriole perverse pousse des déclamateurs à... - amore patriae ductus: poussé par le patriotisme. - me ad credendum tua ducit oratio, Cic.: ton discours me donne confiance. [st1]11 [-] calculer, compter. - XC medimnûm milia duximus: nous avons compté 90.000 médimnes. - rationem ducere: calculer, supputer. - ducere suas rationes, Cic.: faire ses comptes. - ducere rationem alicujus: tenir compte de qqn. - ducere rationem alicujus rei: tenir compte de qqch. - aratorum rationem ducere: tenir compte des laboureurs. - sui commodi rationem non ducit: il ne fait aucun compte de ses intérêts. [st1]12 [-] estimer, penser, juger, regarder comme, tenir pour. - Marcum probissimum duco: je considère Marcus comme très honnête. - ducere aliquem pro + abl. ( in + abl. ou loco + gén.): regarder qqn comme. - aliquem in numero hostium ducere: compter qqn au nombre des ennemis. - avec gén. de prix - magni, parvi ducere (= habere, facere, putare, aestimare): estimer beaucoup, estimer peu. - pluris ducere: estimer davantage. - pro nihilo ducere: estimer comme rien. - ducere aliquem despicatui, Cic. Fl. 27, 65: mépriser qqn. - summa probitate ducebatur: on le regardait comme très honnête. - Marcus probissimus ducebatur: on considérait Marcus comme très honnête. - ducere + prop. inf.: penser que. - ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse duxerunt, Caes. BG. 1: ils pensèrent que deux ans devaient leur suffire pour ces préparatifs. - ducere alicujus modestiam in conscientiam, Sall.: interpréter la modestie de qqn comme un aveu (d'infériorité). [st1]13 [-] locutions diverses. - ducere cicatricem, Ov.: se cicatriser. - ducere colorem, Virg.: se colorer (en parl. du raisin). - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné. - ilia ducere, Hor.: [tirer les flancs] = être poussif (en parl. d'un cheval).* * *Duco, ducis, duxi, ductum, ducere. Terent. Mener en main, Guider, Duire.\Ducuntur omnia Dei nutu. Plaut. Tout est mené et gouverné et conduict par le vouloir de Dieu.\Ducere se ad aliquem. Plaut. S'en aller, etc.\Ducere se ab aedibus. Plaut. S'en aller hors de la maison.\Ducere se deorsum de arbore. Plautus. Descendre de dessus un arbre.\Ducere ad credendum. Cic. Duire, Induire.\Duci ad cognitionis cupiditatem. Cic. Estre duict et mené de nature à vouloir scavoir.\Per omnia aliquem ducere. Virgil. Le mener par tout, et luy monstrer tout.\AEtatem ducere. Horat. Vivre.\AEstas septima ducitur. Virgil. Quand on vit sept estez, ou sept annees.\AEtatem in literis ducere. Cic. Employer son temps à l'estude continuellement.\Deus duxit aeuum per suos gradus. Senec. A mené et divisé la vie de l'homme par certains degrez et aages, comme par enfance, adolescence, jeunesse, etc.\Ducere agmen. Cic. Mener et aller devant, Conduire.\Aluum ducere. Cels. Faire lascher le ventre.\Nostros in longum ducis amores. Virgil. Tu recules et prolonges.\Anhelitum ex cursura ducere. Plaut. Haleter, Estre à la grosse haleine.\Animam ducere, pro Viuere. Liu. Vivre.\Animam ducere de caelo. Cic. Tirer son haleine de l'air.\Aquam. Cic. Faire venir l'eaue et conduire d'un ruisseau ou fontaine en quelque autre lieu.\Argentum. Virgil. Estendre, Alonger.\Argumenta ex ipsis positionum vitiis ducimus. Quintil. Nous prenons, etc.\Bellum cum aliquo. Virgil. Faire la guerre à aucun.\Ipse qui caelum nebulasque ducit. Seneca. Dieu qui conduit et gouverne le ciel.\In carcerem ducere. Cic. Mener en prison.\Cicatricem. Columel. Refermer et guarir la playe, et la mener à cicatrice.\Ducta cicatrix. Liu. Une playe refermee et venue en cicatrice.\Colorem. Virgil. Prendre couleur, Se coulourer.\Colore aureo pelles ducere. Plin. Teindre en couleur d'or.\Coniectura ducitur ex hac re. Cic. On prend conjecture de ce.\In crimen ducere. Tacit. Attribuer et imputer à crime.\Ex animo curam ducere. Plaut. Jecter hors soulci.\Diem ducit Lucifer. Virgil. Ameine.\Diem somno ducere. Senec. Passer le jour à dormir.\Vagina ducitur ensis. Sil. Est desgainee.\In errorem ducere. Ouid. Faire errer.\Exequias alicui ducere. Plin. iunior. Le convoyer en terre.\Exercitum in Sabinos ducere. Caes. Faire marcher son ost et son armee.\Exordium a re aliqua ducere. Cic. Commencer, prendre le commencement.\Figuram ducere veri. Claud. Sembler estre vray, Resembler au naturel.\Fossam. Liuius. Faire un fossé, ou une trenchee.\Fraena manu ducere. Ouid. Retirer la bride à soy.\Frigus ab vmbra ducere. Ouid. Prendre fraicheur à l'ombre.\Funem ducere. Horat. Mener une chorde et la trainer apres soy.\Funus alicui ducere. Plin. Convoyer quelqu'un en terre.\Genus ab aliquo ducere. Ouid. Estre venu ou descendu de la race et lignee d'aucun.\Blandis ducitur hora dolis. Propert. L'heure se passe.\Nos flendo ducimus horas. Virgil. Nous consumons le temps à pleurer, Le temps se passe et se perd tandis que nous nous amusons à pleurer.\Horas extremas ducere. Martial. Mourir, Tirer à la fin.\Ilia ducere. Horat. Halleter, et batre les flancs, comme un cheval poussif, ou qui est hors d'haleine.\Initium a re aliqua ducere. Cic. Commencer.\Initium ducere ex aliquo. Quintil. Cic. Prendre son commencement.\In ius aliquem ducere. Terent. Mener par devant le juge.\Laminam ducere. Quintil. Estendre.\Lateres. Vitruuius. Faire des tuiles.\Lineam. Plinius. Tirer une ligne au pinceau, Reigler.\Ducit duo lina acus. Cels. Quand en une aguille on a enfilé deux filets.\Ducitur et digitis littera rara meis. Ouid. J'escri peu souvent, Je n'escri guere souvent.\In ludum ducere et reducere. Terent. Mener et ramener.\In matrimonium. Cic. Espouser, Prendre à femme.\Mucronem. Virgil. Desgainer.\Muros. Virgil. Continuer à haulser les murailles.\Noctem ducere ludo. Claud. Jouer toute nuict.\Noctem iucundis sermonibus. Plin. iunior. Passer la nuict.\Nomen ex re aliqua. Cic. Prendre surnom et appellation de quelque chose.\Notam ducere. Horat. Estre marqué.\Obliuia ducere poenae. Valer. Flac. Oublier la peine.\Opinione duci. Cic. Estre mené et meu, etc.\Orationem ducere ab eodem verbo. Cic. Commencer.\Ordine ducere. Virgil. Mener par ordre.\Os exquisitis modis ducere. Quintil. Faire diverses mines et grimaces de la bouche.\Otia ducere. Ouid. Estre oisif.\Parietem per vestibulum alicuius ducere. Cic. Faire continuer une paroy, et faire passer parmi, etc.\In partes ducere. Tacit. Attirer à sa bende et de son parti.\Pectus in contraria ducere. Ouid. Faire avoir à aucun diverses et contraires voluntez, Faire qu'il vueille tantost une chose, tantost le contraire.\Ducunt eum pedes rus. Plaut. Le meinent aux champs, Il va à pied.\Pensa manu ducere. Iuuenal. Filer.\Piscem hamo ducere. Ouid. Attirer.\Pocula ducere. Propert. Tenir longue table à boire, Continuer longuement la buverie.\Principium a re aliqua. Cic. Commencer.\Prouincias ducere. Tacit. Gouverner.\Ducere suam rationem. Cic. Avoir esgard à soy.\Hanc nemo ducit rationem, sed, etc. Caelius ad Ciceronem. Personne ne prend garde à ce, etc.\Rationem salutis ducere. Cic. Avoir esgard à son salut.\Ex his enim, similibusque saepe noua curandi ratio ducenda est. Cels. Il fault prendre ou adviser et tirer nouvelle maniere de curer et guarir la maladie.\Remos ducere. Ouid. Demener les rames, Tirer à la rame.\Ruinam Senec. Cheoir et tomber impetueusement.\Sermonem a re quapiam. Cic. Commencer son propos par quelque chose. \ Sessum. Plaut. Mener asseoir.\Similitudinem e re aliqua. Cic. Prendre patron.\In opaco situm ducere. Quintil. Devenir chansi, Se chansir.\Somnos. Virgil. Dormir.\Sortem. Cic. Faire sort.\Spiritum. Attirer le vent. Et per translationem, Vivre. Cic.\Spiritum naribus. Varro. Tirer son vent par les narines.\Stamina. Ouid. Filer de la laine.\Sulcos. Plin. Faire des seillons.\Suspiria. Mart. Souspirer.\Ex facto ipso suipiciones ducentur, si etc. Cic. On cueillera et prendra les souspecons du faict.\Tempus ducere. Cic. Passer et prolonger le temps.\In transennam dolis ducere. Plaut. Mener.\Triumphum ducere. Plin. Triompher.\Vallum. Liu. Faire un rampart, et le continuer loing.\E luto vasa ducere. Quintil. Faire, Former.\Ducere vitam. Cic. Vivre.\Vtilitatem ex re aliqua ducere. Cic. Retirer aucun prouffit de quelque chose.\Ducere vultum. Martial. Se refrongner, Faire laide mine.\Viuos vultus de marmore. Virgil. Tailler au vif en marbre.\Vxorem ducere. Cic. Se marier, Prendre à femme et mener en sa maison.\Ducere, verbum, pertinet ad vsurarum rationem. Cic. Compter et payer.\Vsuras ducere. Cic. Continuer le payement des usures.\Duci authoritate. Cic. Estre meu et induict.\Duci cogitatione alio. Cic. Estre mené.\Duci despicatui. Cic. Estre desprisé, Quand on ne fait compte de nous.\Duci phaleratis dictis. Terent. Estre mené et abusé par belles parolles. \ Errore. Cic. Se laisser abuser.\Falso gaudio. Terent. Estre entretenu et repeu longuement de faulse joye.\Gloria. Cic. Estre mené et meu de gloire, Aimer honneur.\Mercede et praemio. Cic. Quand le loyer meine aucun et l'induist à faire quelque chose.\In hostium loco et numero duci. Cic. Estre reputé pour ennemi.\Ventre. Horat. Estre sur sa bouche, Aimer les bons morceaulx.\Ducere. Cic. Prolonger, Alonger, Differer.\Bellum ducere. Cic. Prolonger la guerre, Faire durer la guerre, et ne vouloir point combatre à oultrance.\Ducere diem ex die. Caes. Remettre aucun de jour en jour, Bailler des remises.\Vbi se diutius duci intellexit. Caesar. Qu'on le menoit et abusoit de belles parolles.\Ducere. Cic. Estimer et penser.\Animo ducere. Virgil. Penser en soymesme.\Ducere infra se omnia humana. Cic. Estimer toutes choses moindres que soy.\Nihil ducere in bonis praeter virtutem. Cic. N'estimer qu'il y ait autre chose qui doibve estre appelee bien, fors vertu.\Ducere damno. Plaut. Tenir à grand perte.\Gloriae ducere alicui quidpiam. Cic. Luy tourner à grand loz, Luy attribuer à louange.\Ducere in gloria. Plin. Reputer à grand loz et gloire.\Ducere honori. Sallust. Estimer une chose estre honorable, Attribuer et reputer à honneur.\Ducere laudi. Terent. Tourner à loz, Attribuer à louange.\Ducere minoris. Sallust. Estimer moins.\Officii duxit, exorare filiae patrem. Suetonius. Il pensa que c'estoit à luy à faire, etc. Il estima que pour faire son debvoir, il falloit, etc.\Ducere parui. Cic. Peu estimer.\Ducere prae se neminem. Author ad Heren. N'estimer que soy, N'estimer personne au pris, ou en comparaison de soy.\Ducere pro falsis. Sallust. Tenir et estimer une chose pour mensonge.\Ducere aliquid pro nihilo. Cic. N'en tenir compte non plus que de rien.\Ducere aliquid vxori probro. Plaut. Luy reprocher et imputer à meschanceté.\Ducere aliquem ex aere. Plin. Faire la statue d'aucun de fonte ou de cuyvre. -
13 Missus
mitto, mīsi, missum, 3 (contr. form, misti for misisti, Cat. 14, 14: archaic inf. pass. mittier, Plaut. Capt. 2, 3, 78), v. a. [etym. dub.; cf. Sanscr. math-, to set in motion], to cause to go, let go, send, to send off, despatch, etc.I.In gen.: ad Trojam cum misi ob defendendam Graeciam, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 13, 28 (Trag. v. 362 Vahl.):II.filium suum foras ad propinquum suum quendam mittit,
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:signa... quam plurima quam primumque mittas,
id. Fam. 1, 8, 2:legatos de deditione ad eum miserunt,
Caes. B. G. 1, 27:pabulatum mittebat,
id. B. C. 1, 40:scitatum oracula,
Verg. A. 2, 114:Delphos consultum,
Nep. Them. 2, 6:missus sum, te ut requirerem,
Ter. Phorm. 5, 6, 42:ego huc missa sum ludere,
Plaut. Cas. 3, 5, 48:equitatum auxilio Caesari Aedui miserant,
Caes. B. G. 1, 18:alicui subsidium,
id. ib. 2, 6:ad subsidium,
Hirt. Balb. Hisp. 9, 1:misi, pro amicitiā, qui hoc diceret,
Cic. Phil. 1, 5, 12:qui solveret,
id. Att. 1, 3, 2:mittite ambo hominem,
Gai. Inst. 4, 16.—With acc. and inf.:Deiotarus legatos ad me misit, se cum omnibus copiis esse venturum,
sent me word that, Cic. Fam. 15, 4, 5:ad collegam mittit, opus esse exercitu,
Liv. 24, 19, 3:Publilius duo milia militum recepta miserat,
id. 8, 23, 1:Dexagoridas miserat ad legatum Romanum traditurum se urbem,
id. 34, 29, 9:statim Athenas mittit se cum exercitu venturum,
Just. 5, 3, 7. Missum facere is also used for mittere, to send: ut cohortis ad me missum facias, Pompei. ap. [p. 1153] Cic. Att. 8, 12, B, 2:aliquem morti,
to put to death, despatch, Plaut. Capt. 3, 5, 34; so,ad mortem,
Cic. Tusc. 1, 41, 97:in possessionem,
to put in possession, id. Quint. 26, 83:aliquem ad cenam,
to invite one to dinner, id. Verr. 2, 1, 26, § 65: sub jugum mittere, to send or cause to go under the yoke, Caes. B. G. 1, 7:sub jugo,
Liv. 3, 28 fin. —In partic.A.To send word, announce, tell, report any thing to any one:B.ut mihi vadimonia dilata et Chresti conpilationem mitteres,
Cic. Fam. 2, 8, 1:Curio misi, ut medico honos haberetur,
id. ib. 16, 9, 3:mitti ad principes placuit, ut secernerent se ab Etruscis,
Liv. 6, 10, 2:hodie Spintherem exspecto: misit enim Brutus ad me,
Cic. Att. 13, 10, 3:salutem alicui,
to send greeting to, to greet one, Ov. Tr. 5, 13, 1:ita existimes velim, me antelaturum fuisse, si ad me misisses, voluntatem tuam commodo meo,
i. e. if you had sent to me for aid, applied to me, Cic. Fam. 5, 20, 1.—To send as a compliment, to dedicate to any one, of a book or poem:C.liber Antiochi, qui ab eo ad Balbum missus est,
Cic. N. D. 1, 7, 16:hunc librum de Senectute ad te misimus,
id. Sen. 1, 3.—To send, yield, produce, furnish, export any thing (as the product of a country):D.India mittit ebur, molles sua tura Sabaei,
Verg. G. 1, 57:(Padus) electra nuribus mittit gestanda Latinis,
Ov. M. 2, 366; cf.:quos frigida misit Nursia,
Verg. A. 7, 715:hordea, quae Libyci ratibus misere coloni,
Ov. Med. Fac. 53:quas mittit dives Panchaia merces,
Tib. 3, 2, 23; Ov. A. A. 3, 213; id. Am. 1, 12, 10.—To dismiss a thing from the mind:E.maestumque timorem Mittite,
Verg. A. 1, 203:mittere ac finire odium,
Liv. 40, 46:leves spes,
Hor. Ep. 1, 5, 8:missam iram facere,
Ter. Hec. 5, 2, 14.—To put an end to, end:F.certamen,
Verg. A. 5, 286.—Esp. in speaking, etc., to pass over, omit, to give over, cease, forbear (cf.:G.praetermitto, praetereo, relinquo): quin tu istas mittis tricas?
Plaut. Most. 3, 1, 45:mitto proelia, praetereo oppugnationes oppidorum,
omit, Cic. Mur. 15, 33:maledicta omnia,
Ter. Ad. 5, 3, 9.—With inf.:jam scrutari mitto,
Plaut. Aul. 4, 4, 24:mitte male loqui,
Ter. And. 5, 3, 2:cetera mitte loqui,
Hor. Epod. 13, 7:illud dicere,
Cic. Quint. 27, 85:quaerere,
id. Rosc. Am. 19, 53:mitto iam de rege quaerere,
id. Sull. 7, 22:hoc exsequi mitto,
Quint. 5, 10, 18:incommoda mortalium deflere,
Val. Max. 7, 2, ext. 2.— With quod:mitto, quod omnes meas tempestates subire paratissimus fueris,
Cic. Fam. 15, 4, 12.—With de. mitto de amissā maximā parte exercitūs (sc. dicere), Cic. Pis. 20, 47:verum, ut haec missa faciam, quae, etc.,
id. Rosc. Am. 45, 132:missos facere quaestus triennii,
id. Verr. 2, 3, 44, § 104.—To let go, let loose, to quit, release, dismiss: mitte rudentem, sceleste, Tr. Mittam, Plaut. Rud. 4, 3, 77:H.unde mittuntur equi, nunc dicuntur carceres,
Varr. L. L. 5, § 153 Müll.:quadrijuges aequo carcere misit equos,
Ov. Am. 3, 2, 66; Plaut. Poen. prol. 100:mittin' me intro?
will you let me go in? id. Truc. 4, 2, 43:cutem,
to let go, quit, Hor. A. P. 476:mitte me,
let me alone, Ter. Ad. 5, 2, 5:nos missos face,
id. And. 5, 1, 14:missum fieri,
to be let loose, set at liberty, Nep. Eum. 11: eum missum feci, Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, G, 2:nec locupletare amicos umquam suos destitit, mittere in negotium,
to set up in business, Cic. Rab. Post. 2, 4: sub titulum lares, to put a bill on one's house, i. e. to offer it for sale or to be let, Ov. R. Am. 302: in consilium, to let the judges go and consult, i. e. to send the judges to make out their verdict, Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:sues in hostes,
to set upon, Lucr. 5, 1309: se in aliquem, to fall upon, assail, attack:vota enim faceretis, ut in eos se potius mitteret, quam in vestras possessiones,
Cic. Mil. 28, 76 (B. and K. immitteret):se in foedera,
to enter into, conclude, make, Verg. A. 12, 190:missos faciant honores,
to let go, renounce, not trouble one's self about, Cic. Sest. 66, 138:vos missos facio, et quantum potest, abesse ex Africā jubeo,
Hirt. B. Afr. 54:missam facere legionem,
to dismiss, Suet. Caes. 69:remotis, sive omnino missis lictoribus,
Cic. Att. 9, 1, 3:Lolliam Paulinam conjunxit sibi, brevique missam fecit,
put her away, Suet. Calig. 25; Ter. Phorm. 4, 3, 70.—To let or bring out, to put forth, send out, emit: sanguinem incisā venā, to let blood, to bleed, Cels. 2, 10:K.sanguinem alicui,
id. ib.; Petr. 91.— Trop.: mittere sanguinem provinciae, to bleed, i. e. drain, exhaust, Cic. Att. 6, 1, 2; cf.:missus est sanguis invidiae sine dolore,
id. ib. 1, 16, 11:radices,
to put forth roots, to take root, Col. 3, 18:folium,
to put forth leaves, Plin. 18, 7, 10, § 58:florem,
to blossom, bloom, id. 24, 9, 38, § 59:membranas de corpore,
to throw off, shed, Lucr. 4, 57:serpens horrenda sibila misit,
gave forth, emitted, Ov. M. 3, 38: mittere vocem, to utter a sound, raise one's voice, speak, say:vocem pro me ac pro re publica nemo mittit,
speaks a word, Cic. Sest. 19, 42:vocem liberam,
to speak with freedom, Liv. 35, 32:flens diu vocem non misit,
id. 3, 50, 4:adeo res miraculo fuit, ut unus ex barbaris miserit vocem, etc.,
Flor. 4, 10, 7:repente vocem sancta misit Religio,
Phaedr. 4, 11, 4:nec labra moves, cum mittere vocem debueras,
Juv. 13, 114:haec Scipionis oratio ex ipsius ore Pompeii mitti videbatur,
Caes. B. C. 1, 2:Afranios sui timoris signa misisse,
have showed signs of fear, id. ib. 71:signa,
Verg. G. 1, 229:signum sanguinis,
to show signs of blood, look bloody, Lucr. 1, 882.—To send, throw, hurl, cast, launch:L.hastam,
Ov. M. 11, 8:pila,
Caes. B. C. 3, 93:lapides in aliquem,
to throw, Petr. 90:fulmina,
to hurl, Hor. C. 1, 12, 59:aliquid igni,
Val. Fl. 3, 313:de ponte,
to cast, precipitate, Cat. 17, 23:praecipitem aliquem ex arce,
Ov. M. 8, 250:se saxo ab alto,
to cast one's self down, id. ib. 11, 340:se in rapidas aquas,
id. Am. 3, 6, 80:se in medium,
to plunge into the midst, Quint. 11, 1, 54. —Of nets:retia misit,
Juv. 2, 148.—Of dice, to throw: talis enim jactatis, ut quisque canem, aut senionem miserat, etc., Aug. ap. Suet. Aug. 71:talos in phimum,
Hor. S. 2, 7, 17:panem alicui,
to throw to, Phaedr. 1, 22, 3:Alexandrum manum ad arma misisse,
laid his hand on his weapons, Sen. Ira, 2, 2:pira in vasculo,
Pall. 3, 25, 11:fert missos Vestae pura patella cibos,
Ov. F. 6, 310:accidere in mensas ut rosa missa solet,
which one has let fall, id. ib. 5, 360.—= pempein, to attend, guide, escort:alias (animas) sub Tartara tristia mittit (Mercurius),
Verg. A. 4, 243; cf.:sic denique victor Trinacriā fines Italos mittēre relictā,
id. ib. 3, 440.—Hence, P. a.: Missus, a, um; as subst.: Missus, i, m., he that is sent, the messenger or ambassador of God, i. e. Christ, Arn. 2, 73; Isid. 7, 2, 35. -
14 mitto
mitto, mīsi, missum, 3 (contr. form, misti for misisti, Cat. 14, 14: archaic inf. pass. mittier, Plaut. Capt. 2, 3, 78), v. a. [etym. dub.; cf. Sanscr. math-, to set in motion], to cause to go, let go, send, to send off, despatch, etc.I.In gen.: ad Trojam cum misi ob defendendam Graeciam, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 13, 28 (Trag. v. 362 Vahl.):II.filium suum foras ad propinquum suum quendam mittit,
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:signa... quam plurima quam primumque mittas,
id. Fam. 1, 8, 2:legatos de deditione ad eum miserunt,
Caes. B. G. 1, 27:pabulatum mittebat,
id. B. C. 1, 40:scitatum oracula,
Verg. A. 2, 114:Delphos consultum,
Nep. Them. 2, 6:missus sum, te ut requirerem,
Ter. Phorm. 5, 6, 42:ego huc missa sum ludere,
Plaut. Cas. 3, 5, 48:equitatum auxilio Caesari Aedui miserant,
Caes. B. G. 1, 18:alicui subsidium,
id. ib. 2, 6:ad subsidium,
Hirt. Balb. Hisp. 9, 1:misi, pro amicitiā, qui hoc diceret,
Cic. Phil. 1, 5, 12:qui solveret,
id. Att. 1, 3, 2:mittite ambo hominem,
Gai. Inst. 4, 16.—With acc. and inf.:Deiotarus legatos ad me misit, se cum omnibus copiis esse venturum,
sent me word that, Cic. Fam. 15, 4, 5:ad collegam mittit, opus esse exercitu,
Liv. 24, 19, 3:Publilius duo milia militum recepta miserat,
id. 8, 23, 1:Dexagoridas miserat ad legatum Romanum traditurum se urbem,
id. 34, 29, 9:statim Athenas mittit se cum exercitu venturum,
Just. 5, 3, 7. Missum facere is also used for mittere, to send: ut cohortis ad me missum facias, Pompei. ap. [p. 1153] Cic. Att. 8, 12, B, 2:aliquem morti,
to put to death, despatch, Plaut. Capt. 3, 5, 34; so,ad mortem,
Cic. Tusc. 1, 41, 97:in possessionem,
to put in possession, id. Quint. 26, 83:aliquem ad cenam,
to invite one to dinner, id. Verr. 2, 1, 26, § 65: sub jugum mittere, to send or cause to go under the yoke, Caes. B. G. 1, 7:sub jugo,
Liv. 3, 28 fin. —In partic.A.To send word, announce, tell, report any thing to any one:B.ut mihi vadimonia dilata et Chresti conpilationem mitteres,
Cic. Fam. 2, 8, 1:Curio misi, ut medico honos haberetur,
id. ib. 16, 9, 3:mitti ad principes placuit, ut secernerent se ab Etruscis,
Liv. 6, 10, 2:hodie Spintherem exspecto: misit enim Brutus ad me,
Cic. Att. 13, 10, 3:salutem alicui,
to send greeting to, to greet one, Ov. Tr. 5, 13, 1:ita existimes velim, me antelaturum fuisse, si ad me misisses, voluntatem tuam commodo meo,
i. e. if you had sent to me for aid, applied to me, Cic. Fam. 5, 20, 1.—To send as a compliment, to dedicate to any one, of a book or poem:C.liber Antiochi, qui ab eo ad Balbum missus est,
Cic. N. D. 1, 7, 16:hunc librum de Senectute ad te misimus,
id. Sen. 1, 3.—To send, yield, produce, furnish, export any thing (as the product of a country):D.India mittit ebur, molles sua tura Sabaei,
Verg. G. 1, 57:(Padus) electra nuribus mittit gestanda Latinis,
Ov. M. 2, 366; cf.:quos frigida misit Nursia,
Verg. A. 7, 715:hordea, quae Libyci ratibus misere coloni,
Ov. Med. Fac. 53:quas mittit dives Panchaia merces,
Tib. 3, 2, 23; Ov. A. A. 3, 213; id. Am. 1, 12, 10.—To dismiss a thing from the mind:E.maestumque timorem Mittite,
Verg. A. 1, 203:mittere ac finire odium,
Liv. 40, 46:leves spes,
Hor. Ep. 1, 5, 8:missam iram facere,
Ter. Hec. 5, 2, 14.—To put an end to, end:F.certamen,
Verg. A. 5, 286.—Esp. in speaking, etc., to pass over, omit, to give over, cease, forbear (cf.:G.praetermitto, praetereo, relinquo): quin tu istas mittis tricas?
Plaut. Most. 3, 1, 45:mitto proelia, praetereo oppugnationes oppidorum,
omit, Cic. Mur. 15, 33:maledicta omnia,
Ter. Ad. 5, 3, 9.—With inf.:jam scrutari mitto,
Plaut. Aul. 4, 4, 24:mitte male loqui,
Ter. And. 5, 3, 2:cetera mitte loqui,
Hor. Epod. 13, 7:illud dicere,
Cic. Quint. 27, 85:quaerere,
id. Rosc. Am. 19, 53:mitto iam de rege quaerere,
id. Sull. 7, 22:hoc exsequi mitto,
Quint. 5, 10, 18:incommoda mortalium deflere,
Val. Max. 7, 2, ext. 2.— With quod:mitto, quod omnes meas tempestates subire paratissimus fueris,
Cic. Fam. 15, 4, 12.—With de. mitto de amissā maximā parte exercitūs (sc. dicere), Cic. Pis. 20, 47:verum, ut haec missa faciam, quae, etc.,
id. Rosc. Am. 45, 132:missos facere quaestus triennii,
id. Verr. 2, 3, 44, § 104.—To let go, let loose, to quit, release, dismiss: mitte rudentem, sceleste, Tr. Mittam, Plaut. Rud. 4, 3, 77:H.unde mittuntur equi, nunc dicuntur carceres,
Varr. L. L. 5, § 153 Müll.:quadrijuges aequo carcere misit equos,
Ov. Am. 3, 2, 66; Plaut. Poen. prol. 100:mittin' me intro?
will you let me go in? id. Truc. 4, 2, 43:cutem,
to let go, quit, Hor. A. P. 476:mitte me,
let me alone, Ter. Ad. 5, 2, 5:nos missos face,
id. And. 5, 1, 14:missum fieri,
to be let loose, set at liberty, Nep. Eum. 11: eum missum feci, Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, G, 2:nec locupletare amicos umquam suos destitit, mittere in negotium,
to set up in business, Cic. Rab. Post. 2, 4: sub titulum lares, to put a bill on one's house, i. e. to offer it for sale or to be let, Ov. R. Am. 302: in consilium, to let the judges go and consult, i. e. to send the judges to make out their verdict, Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:sues in hostes,
to set upon, Lucr. 5, 1309: se in aliquem, to fall upon, assail, attack:vota enim faceretis, ut in eos se potius mitteret, quam in vestras possessiones,
Cic. Mil. 28, 76 (B. and K. immitteret):se in foedera,
to enter into, conclude, make, Verg. A. 12, 190:missos faciant honores,
to let go, renounce, not trouble one's self about, Cic. Sest. 66, 138:vos missos facio, et quantum potest, abesse ex Africā jubeo,
Hirt. B. Afr. 54:missam facere legionem,
to dismiss, Suet. Caes. 69:remotis, sive omnino missis lictoribus,
Cic. Att. 9, 1, 3:Lolliam Paulinam conjunxit sibi, brevique missam fecit,
put her away, Suet. Calig. 25; Ter. Phorm. 4, 3, 70.—To let or bring out, to put forth, send out, emit: sanguinem incisā venā, to let blood, to bleed, Cels. 2, 10:K.sanguinem alicui,
id. ib.; Petr. 91.— Trop.: mittere sanguinem provinciae, to bleed, i. e. drain, exhaust, Cic. Att. 6, 1, 2; cf.:missus est sanguis invidiae sine dolore,
id. ib. 1, 16, 11:radices,
to put forth roots, to take root, Col. 3, 18:folium,
to put forth leaves, Plin. 18, 7, 10, § 58:florem,
to blossom, bloom, id. 24, 9, 38, § 59:membranas de corpore,
to throw off, shed, Lucr. 4, 57:serpens horrenda sibila misit,
gave forth, emitted, Ov. M. 3, 38: mittere vocem, to utter a sound, raise one's voice, speak, say:vocem pro me ac pro re publica nemo mittit,
speaks a word, Cic. Sest. 19, 42:vocem liberam,
to speak with freedom, Liv. 35, 32:flens diu vocem non misit,
id. 3, 50, 4:adeo res miraculo fuit, ut unus ex barbaris miserit vocem, etc.,
Flor. 4, 10, 7:repente vocem sancta misit Religio,
Phaedr. 4, 11, 4:nec labra moves, cum mittere vocem debueras,
Juv. 13, 114:haec Scipionis oratio ex ipsius ore Pompeii mitti videbatur,
Caes. B. C. 1, 2:Afranios sui timoris signa misisse,
have showed signs of fear, id. ib. 71:signa,
Verg. G. 1, 229:signum sanguinis,
to show signs of blood, look bloody, Lucr. 1, 882.—To send, throw, hurl, cast, launch:L.hastam,
Ov. M. 11, 8:pila,
Caes. B. C. 3, 93:lapides in aliquem,
to throw, Petr. 90:fulmina,
to hurl, Hor. C. 1, 12, 59:aliquid igni,
Val. Fl. 3, 313:de ponte,
to cast, precipitate, Cat. 17, 23:praecipitem aliquem ex arce,
Ov. M. 8, 250:se saxo ab alto,
to cast one's self down, id. ib. 11, 340:se in rapidas aquas,
id. Am. 3, 6, 80:se in medium,
to plunge into the midst, Quint. 11, 1, 54. —Of nets:retia misit,
Juv. 2, 148.—Of dice, to throw: talis enim jactatis, ut quisque canem, aut senionem miserat, etc., Aug. ap. Suet. Aug. 71:talos in phimum,
Hor. S. 2, 7, 17:panem alicui,
to throw to, Phaedr. 1, 22, 3:Alexandrum manum ad arma misisse,
laid his hand on his weapons, Sen. Ira, 2, 2:pira in vasculo,
Pall. 3, 25, 11:fert missos Vestae pura patella cibos,
Ov. F. 6, 310:accidere in mensas ut rosa missa solet,
which one has let fall, id. ib. 5, 360.—= pempein, to attend, guide, escort:alias (animas) sub Tartara tristia mittit (Mercurius),
Verg. A. 4, 243; cf.:sic denique victor Trinacriā fines Italos mittēre relictā,
id. ib. 3, 440.—Hence, P. a.: Missus, a, um; as subst.: Missus, i, m., he that is sent, the messenger or ambassador of God, i. e. Christ, Arn. 2, 73; Isid. 7, 2, 35. -
15 reus
I.Originally, a party to an action (res), either plaintiff or defendant; afterwards restricted to the party accused, defendant, prisoner, etc.:II.reos appello non eos modo, qui arguuntur, sed omnes, quorum de re disceptatur. Sic enim olim loquebantur,
Cic. de Or. 2, 43, 183; cf.:reos appello, quorum res est,
id. ib. 2, 79, 321: reus nunc dicitur, qui causam dicit: et item qui quid promisit spoponditve ac debet. At Gallus Aelius, lib. II. Significationum verborum quae ad jus pertinent, ait:reus est qui cum altero litem contestatam habet, sive is egit, sive cum eo actum est,
Fest. p. 273 Müll. It is found in this original signif. in the Lex XII. Tab., Fragm. ap. Fest. l. l., which Ulpian periphrases:si judex vel alteruter ex litigatoribus morbo sontico impediatur,
Dig. 2, 11, 2, § 3.—In the stricter sense.A.A party obliged or under obligation to do or pay any thing, one answerable or responsible for any thing, a bondsman, a debtor: reus dictus est a re, quam promisit ac debet. Reus stipulando est, qui stipulatur. Reus promittendo est, qui suo nomine alteri quid pro altero promisit, Fest. pp. 135 and 227; cf. Dig. 45, 2, 1; and:2.delegare est vice suā alium reum dare creditori vel cui jusserit,
ib. 46, 2, 11:pecuniae reus fieri,
ib. 16, 1, 17:dotis,
ib. 23, 3, 22, § 2:locationis,
ib. 19, 2, 13, § 9.—Transf., in gen., one who is bound by any thing, who is answerable for any thing, a debtor (very rare): quo intentius custodiae serventur, opportuna loca dividenda praefectis esse, ut suae quisque partis tutandae reus sit, answerable or responsible for, Liv. 25, 30: voti reus, bound by my vow (sc. in having obtained my desire), Verg. A. 5, 237 (voti reus, debitor, Serv.:B.voti reus: Haec vox propria sacrorum est, ut reus vocetur, qui suscepto voto se numinibus obligat, damnatus autem, qui promissa vota non solvit,
Macr. S. 3, 2). —One who is accused or arraigned, a defendant, prisoner, a criminal, culprit (the predominant signif. at all periods and in all styles; cf.:(β).nocens, sons): quis erat petitor? Fannius. Quis reus? Flavius. Quis judex? Cluvius,
Cic. Rosc. Com. 14, 42:inopia reorum... aliquos ad columnam Maeniam reos reperire,
id. Div. in Caecil. 16, 50:privato Milone et reo ad populum accusante P. Clodio,
id. Mil. 15, 40:reus Milonis lege Plotiā fuit Clodius quoad vixit,
id. ib. 13 fin.:facere aliquem reum,
to accuse one, Nep. Alcib. 4, 3.—Persons under criminal charges usually put on mourning: rei ad populum Furius et Manlius circumeunt sordidati,
Liv. 2, 54, 3 (cf. id. 2, 61; 3, 58; Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152). — In fem.:ut socrus adulescentis rea ne fiat,
Cic. Fam. 13, 54:tota rea citaretur Etruria,
id. Mil. 19, 50:rea es,
Sen. Contr. 4, 29. —With a statement of the crime or the punishment, one guilty of any crime, one condemned to any punishment:2.facti reus,
Plaut. Cist. 1, 3, 16:aliquem rei capitalis reum facere,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf.capitis,
Quint. 12, 10, 70:avaritiae,
Cic. Fl. 3, 7:lenocinii,
Quint. 5, 10, 47:parricidii,
id. 7, 2, 17:manifesti peculatūs,
id. 12, 1, 43 et saep.:Sestius, qui est de vi reus,
Cic. Sest. 35, 75; so,de vi,
id. Vatin. 17, 41; Quint. 11, 1, 51:de ambitu,
Cic. Q. Fr. 3, 3, 2:de moribus,
Quint. 4, 2, 3:est enim reus uterque ob eandem causam et eodem crimine,
Cic. Vatin. 17, 41:mortis reus,
Vulg. Matt. 26, 66:cum equester ordo reus a consulibus citaretur,
Cic. Sest. 15, 35. — For the expressions reum facere, agere, peragere, postulare, inter reos referre, etc., v. h. vv.—Transf., in gen.:judex sim Reusque ad eam rem,
Plaut. Trin. 2, 1, 12:reus fortunae,
that was to be blamed for a misfortune, Liv. 6, 24; 9, 8:facinoris,
Tac. A. 2, 66:reus agor,
Ov. H. 20, 91.— In fem.:fortuna una accusatur, una agitur rea,
Plin. 2, 7, 5, § 22:cum rea laudis agar,
Ov. H. 14, 120. -
16 cesso
cesso, āvi, ātum, 1, v. freq. n. and a. [1. cedo]; lit., to stand back very much; hence, to be remiss in any thing, to delay, loiter, or, in gen., to cease from, stop, give over (indicating a blamable remissness; while desinere, intermittere, requiescere do not include that idea: cessat desidiosus, requiescit fessus, Don. ad Ter. Eun. 3, 1, 15. Diff. from cunctari in this, that the latter designates inaction arising from want of resolution, but cessare that which is the result of slothfulness; cf. Doed. Syn. 3, p. 300 sq.;b.class. in prose and poetry): paulum si cessassem,
Ter. Eun. 4, 4, 5; 4, 6, 16; id. Ad. 4, 2, 49:si tabellarii non cessarint,
Cic. Prov. Cons. 7, 15:in suo studio atque opere,
id. Sen. 5, 13:ne quis in eo, quod me viderit facientem, cesset,
Liv. 35, 35, 16; cf. id. 35, 18, 8:ab apparatu operum ac munitionum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1; 34, 16, 3; 31, 12, 2; Tac. A. 3, 28:quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,
whatever delay there was, Verg. A. 11, 288:audaciā,
to be deficient in spirit, Liv. 1, 46, 6; cf.:nullo umquam officio,
id. 42, 6, 8:ad arma cessantes Concitet,
Hor. C. 1, 35, 15 et saep.—So in admonitions:quid cessas?
Ter. And. 5, 6, 15; Tib. 2, 2, 10:quid cessatis?
Curt. 4, 16, 5:quor cessas?
Ter. Ad. 4, 5, 69; cf.: cessas in vota precesque ( poet. for cessas facere vota), Tros, ait, Aenea? cessas? Verg. A. 6, 51 sq.; Tib. 3, 6, 57.— With dat. incommodi: it dies;ego mihi cesso,
i. e. to my own injury, Plaut. Ps. 1, 3, 12 Lorenz ad loc.; id. Ep. 3, 2, 8:sed ego nunc mihi cesso, qui non umerum hunc onero pallio,
Ter. Phorm. 5, 6, 4.—With inf.:II.ego hinc migrare cesso,
Plaut. Ep. 3, 2, 6 sq.:numquid principio cessavit verbum docte dicere?
id. Pers. 4, 4, 3; so,alloqui,
Ter. And. 2, 2, 6; 5, 2, 4:adoriri,
id. Heaut. 4, 5, 9:pultare ostium,
id. ib. 3, 1, 1; id. Phorm. 2, 3, 30:introrumpere,
id. Eun. 5, 5, 26:detrahere de nobis,
Cic. Att. 11, 11, 2:mori,
Hor. C. 3, 27, 58 et saep.—In gen.A.To be inactive, idle, at leisure, to do nothing:b.cur tam multos deos nihil agere et cessare patitur? cur non rebus humanis aliquos otiosos deos praeficit?
Cic. N. D. 3, 39, 93; cf. id. ib. 1, 9, 22; id. Off. 3, 1, 1: nisi forte ego vobis cessare nunc videor;cum bella non gero,
id. de Sen. 6, 18:et si quid cessare potes, requiesce sub umbrā,
Verg. E. 7, 10:cessabimus una,
Prop. 3 (4), 23, 15; Ov. M. 4, 37:cur alter fratrum cessare et ludere et ungi praeferat, etc.,
Hor. Ep. 2, 2, 183 (cessare otiari et jucunde vivere, Schol. Crucq.); so id. ib. 1, 7, 57:per hibernorum tempus,
Liv. 36, 5, 1:cessatum usque adhuc est: nunc porro expergiscere,
Ter. Ad. 4, 4, 23:cessatum ducere curam,
put to rest, Hor. Ep. 1, 2, 31:non timido, non ignavo cessare tum licuit,
Curt. 3, 11, 5.—Of things, to be at rest, to rest, be still, inactive, unemployed, or unused, etc.:(β).si cessare putas rerum primordia posse, Cessandoque novos rerum progignere motus,
Lucr. 2, 80 sq.:quid ita cessarunt pedes?
Phaedr. 1, 9, 5:et grave suspenso vomere cesset opus,
Tib. 2, 1, 6; Ov. F. 6, 348:Achilles cessare in Teucros pertulit arma sua,
Prop. 2, 8, 30:cur Berecyntiae Cessant flamina tibiae,
Hor. C. 3, 19, 19:cessat voluntas?
id. ib. 1, 27, 13:cessat ira deae,
Liv. 29, 18, 10:solas sine ture relictas Praeteritae cessasse ferunt Letoïdos aras,
i. e. remained unsought, unapproached, Ov. M. 8, 278; cf.:at nunc desertis cessant sacraria lucis,
Prop. 3 (4), 13, 47; and:cessaturae casae,
Ov. F. 4, 804:cessans honor,
a vacant office, Suet. Caes. 76.—Of land, to lie uncultivated, fallow (cf. cessatio):c.alternis idem tonsas cessare novales,
Verg. G. 1, 71; Plin. 18, 23, 52, § 191; cf. Suet. Aug. 42.— Pass.:cessata arva,
Ov. F. 4, 617.— Trop., of a barren woman, Paul. Nol. Carm. 6, 48.—Sometimes cessare alicui rei, like vacare alicui rei, to have leisure for something, i.e. to attend to, apply one ' s self to:B.amori,
Prop. 1, 6, 21.—Rarely (prob. not ante-Aug.), not to be at hand or present, to be wanting:2.cessat voluntas? non aliā bibam Mercede,
Hor. C. 1, 27, 13:augendum addendumque quod cessat,
Quint. 2, 8, 10.—Hence,Judic. t. t.a.Of persons, not to appear before a tribunal, to make default:b.culpāne quis an aliquā necessitate cessasset,
Suet. Claud. 15 (where, [p. 323] just before, absentibus; cf.absum, 8.): quoties delator adesse jussus cessat,
Dig. 49, 14, 2, § 4; so ib. 47, 10, 17, § 20.—Of things (a process, verdict), to be invalid, null, void:C.cessat injuriarum actio,
Dig. 47, 10, 17, § 1:revocatio,
ib. 42, 8, 10, § 1:edictum,
ib. 39, 1, 1:senatus consultum,
ib. 14, 6, 12 et saep.—Also rare, in a moral view, to depart from a right way, i.e. to mistake, err:ut scriptor si peccat... Sic qui multum cessat,
Hor. A. P. 357:oratoris perfecti illius, ex nullā parte cessantis,
Quint. 1, 10, 4. -
17 ago
ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6, 586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.
2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u. Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudines, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv. 33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.
II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, versetzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben, anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.
B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »heraufführen u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitabschnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.
2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, während er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war, Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.
Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht nehmen, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.
3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. āctio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen, Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propugnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.
4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cūra (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. dēlēctus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mēnsūra: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.
5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.: hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.
b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicionibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.
c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in (Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorgehen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an amicitia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – / Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5, 141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.
/ Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.
/ Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.
/ Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare, Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi (Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donationis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19.
-
18 ago
ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem————agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6,————586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia————late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u.————Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudi-————nes, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv.————33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in————profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, ver-————setzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben,————anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico————Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »herauffüh-————ren u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitab-————schnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, wäh-————rend er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?————was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war,————Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male————agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht neh-————men, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non————ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. actio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen,————Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propu-————gnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis————od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cura (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. delectus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mensura: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =————machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.:————hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicio-————nibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in————(Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorge-————hen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an ami-————citia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo————meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – ⇒ Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5,————141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.⇒ Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede————in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon————gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.⇒ Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.⇒ Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare,————Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi————(Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donatio-————nis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19. -
19 Alius
1.Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):2.postquam belligerant Aetoli cum Aleis,
Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:I.alis rare,
Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:alid more freq.,
Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:aliae,
Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:ali,
Lucr. 6, 1226:alio,
Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:aliae,
Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.A.. In gen.:► Instances of the rare gen.eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,
Naev. Bell. Pun. 1, 16:alios multos,
Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:plures alios,
ib. ib. 12, 5:cum aliis pluribus,
ib. Act. 15, 35:an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?
Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:dum aliud aliquid flagiti conficiat,
Ter. Phorm. 5, 2, 5:nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 244:nec quisquam alius affuit,
id. ib. 1, 1, 269:panem vel aliud quidquam,
Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:quidquid aliud dare,
Vulg. Lev. 22, 25:ALIS NE POTESTO,
Inscr. Orell. 2488:datum Mi esse ab dis aliis,
Plaut. Am. prol. 12:adulescentulo in alio occupato amore,
Ter. And. 5, 1, 10:aut aliae cujus desiderium insideat rei,
Lucr. 3, 918:ne quam aliam quaerat copiam,
Ter. Heaut. 5, 1, 54:nisi quid pater ait aliud,
id. And. 5, 4, 47:si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 33:quodcumque alid auget,
Lucr. 5, 257:Est alius quidam, parasitaster paululus,
Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,
Cic. Or. 71, 237:L. Aemilius alius vir erat,
Liv. 44, 18:Genus ecce aliud discriminis audi,
Juv. 12, 24:alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,
Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:nemo alius,
Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:alius nemo,
Cic. Quinct. 76:plus alimenti est in pane quam in ullo alio,
Cels. 2, 18:aliud esse causae suspicamur,
Cic. Fl. 39:Anne aliud tunc praefecti?
Juv. 4, 78:estne viris reliqui aliud,
Sall. Fragm. 187, 19:aliud auxilii,
Tac. A. 5, 8:aliud subsidii,
id. ib. 12, 46:alia honorum,
id. ib. 1, 9:alia sumptuum,
id. ib. 15, 15:sunt alia quae magis timeam,
Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:haec aliaque,
Tac. H. 3, 51 al. —Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?
Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,
Cic. Phil. 6, 6:utar post alio, si invenero melius,
something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,si in aliud tempus differetur,
Caes. B C. 1, 86:an alium exspectamus?
Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:siti magis quam alia re accenditur,
Sall. J. 89, 5:neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,
Caes. B. C. 1, 85:neque creatura alia poterit nos separare,
Vulg. Rom. 8, 39.alius:B.alius generis bestiae,
Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:alius ingenii,
Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:alius ordinis,
Amm. 30, 5, 10:artificis aliusve,
Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:alius coloris,
Non. p. 450:nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,
Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.(α).With atque, ac, or et:(β).illi sunt alio ingenio atque tu,
Plaut. Ps. 4, 7, 35:alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13:potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,
Cic. Or. 71, 237:longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,
id. Att. 11, 10:res alio modo est ac putatur,
id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,
Caes. B. G. 3, 28:non alius essem atque nunc sum,
Cic. Fam. 1, 9:longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,
Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:alia atque antea sentiret,
id. Hann. 2, 2:lux longe alia est solis et lychnorum,
is very different, Cic. Cael. 28.—With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):(γ).amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,
nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,
id. Fam. 7, 13:erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,
id. de Or. 2, 12:Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?
id. Phil. 8, 3:nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,
id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?
id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,
Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,
id. Lys. 1, 4:neque aliud huic defuit quam generosa stirps,
id. Eum. 1, 2:Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,
Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,
Cic. Sest. 6, 13:ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,
id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,
id. 2, 63; 31, 24:sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,
id. 2, 29:ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,
Suet. Caes. 20:mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,
id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:quid aliud quam ad bellum vocabantur?
Flor. 3, 23 med.; so,Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?
Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2:quod alium quam se cooptassent,
Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:Quid te aliud sollicitat?
id. ib. 1, 2, 82:Quid aliud tibi vis?
id. Heaut. 2, 3, 90:Numquid vis aliud?
id. Eun. 1, 2, 111:Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,
Juv. 12, 48:Quid enim est aliud Antonius?
Cic. Phil. 2, 70:Quid est aliud furere?
id. Pis. 47:Quid est alia sinistra liberalitas?
Cat. 29, 15 al. —With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):(δ).qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,
other than, Plaut. Poen. prol. 22:quod est aliud melle,
Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:neve putes alium sapiente bonoque beatum,
Hor. Ep. 1, 16, 20:alius Lysippo,
id. ib. 2, 1, 240:accusator alius Sejano,
Phaedr. 3, prol. 41.—With praeter:(ε).nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 249:nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,
Cic. Off. 2, 2, 5:non est alius praeter eum,
Vulg. Marc. 12, 32:rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?
Cic. de Or. 2, 69:Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?
id. Clu. 62:nec jam tela alia habebant praeter gladios,
Liv. 38, 21, 5.—With extra (eccl. Lat.):(ζ).neque est alius extra te,
Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—With absque (eccl. Lat.):(η).non est alius Deus absque te,
Vulg. 1 Par. 17, 20.—With praeterquam:II.cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,
Liv. 3, 40.Esp.A.In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:B.quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?
Cic. Phil. 2, 111:latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,
id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,
Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,
Cic. Fam. 15, 4, 8:proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,
id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,
id. Tusc. 5, 13, 38:principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,
Nep. Pelop. 1, 4:nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,
Verg. E. 1, 65:alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,
Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,
Caes. B. G. 1, 8:Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,
Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,
Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,
Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;alius autem pecuniam],
id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,
Juv. 14, 321:Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,
Plin. Pan. 72:aliud est male dicere, aliud accusare,
Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:aliud est servum esse, aliud servire,
id. 5, 10, 60 al.:jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,
Liv. 1, 12; cf. infra, e.—Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.C.Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?
one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:fallacia alia aliam trudit,
Ter. And. 4, 4, 40:fecerunt alii quidem alia quam multa,
Cic. Phil. 3, 20, 6:signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,
some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:alius in alia est re magis utilis,
id. Sex. Rosc. 111:alius ex alia parte,
id. Verr. 1, 66:dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,
Verg. G. 1, 276:ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,
Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,
id. Q. Fr. 3, 1, 7:habes Sardos venales, alium alio nequiorem,
one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un al'autre,
Caes. B. G. 2, 26 Herz.:legiones aliae alia in parte resistunt,
id. ib. 2, 22:alius alia causa illata,
id. ib. 1, 39:cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,
Suet. Vesp. 6:alius alii subsidium ferunt,
Caes. B. G. 2, 26:alius alio more viventes,
each in a different way, Sall. C. 6, 2:alius alii tanti facinoris conscii,
id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:alii autem aliud clamabant,
Vulg. Act. 19, 32:illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,
now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:aliter ab aliis digeruntur,
id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:equites alii alia dilapsi sunt,
some in this way, some in that, Liv. 44, 43:cum alii alio mitterentur,
id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:jussit alios alibi fodere,
Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:D.ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,
Ter. Heaut. 3, 3, 37:aliud ex alio succurrit mihi,
Cic. Fragm. C. 12:alid ex alio reficit natura,
Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,
Cic. Tusc. 5, 24, 69:alias ex aliis nectendo moras,
Liv. 7, 39:aliam ex alia prolem,
Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:nos alia ex aliis in fata vocamur,
id. A. 3, 494:quae impie per biennium alia super alia es ausus,
Liv. 3, 56; 23, 36:aliud super aliud scelus,
id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,
Sall. J. 63, 5.—Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:E.eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,
Cic. Or. 22, 72:alio atque alio loco requiescere,
in different places, Sall. J. 72, 2:inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,
Liv. 8, 23:aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2:cum alia atque alia appetendo loca munirent,
Liv. 1, 8:milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,
id. 2, 2:luna alio atque alio loco exoritur,
Plin. 2, 10:febres aliae aliaeque subinde oriuntur,
Cels. 3, 3:cancer aliis aliisque signis discernitur,
id. 5, 26:aliis atque aliis causis,
Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,
id. ib. 36, 2:aliis post aliis minitari,
id. ib. 55, 8.—Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:F.nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,
Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,
id. ib. 3, 3, 13:Huic aliud mercedis erit,
Verg. E. 6, 26:longe alia mihi mens est,
Sall. C. 52, 2:Vos aliam potatis aquam,
Juv. 5, 52:lectus non alius cuiquam,
id. 8, 178:ensesque recondit mors alia,
Stat. Th. 7, 806:ostensus est in alia effigie,
Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:alium fecisti me, alius ad te veneram,
Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:homines alii facti sunt,
Cic. Fam. 11, 12:mutaberis in virum alium,
Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,
Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,
Cic. Fam. 10, 12:de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,
id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,
Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:G.Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 41:inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,
Liv. 7, 26:vulgus aliud trucidatum,
id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,
Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,
id. ib. 6, 33 al.—Like alter, one of two, the other of two:H.huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,
Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,
Sall. C. 54, 1 Kritz:duo Romani super alium alius corruerunt,
one upon the other, Liv. 1, 25, 5:ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,
each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:marique alio Nicopolim ingressus,
Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,alias partes fovere,
the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,
Caes. B. G. 1, 1 Herz.:classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,
Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,
a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:alius Nero,
Suet. Tit. 7.—A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:A.mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,
than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:facinus, quo non fortius ausit alis,
Cat. 66, 28:Fama malum qua non aliud velocius ullum,
Verg. A. 4, 174:quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,
Sall. J. 2, 4:quo non aliud atrocius visum,
Tac. A. 6, 24:(Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,
Sall. J. 96, 3:neque majus aliud neque praestabilius invenias,
id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:non alia ante Romana pugna atrocior fuit,
id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).1.In gen.a.Of place:b.fortasse tu profectus alio fueras,
Ter. Eun. 2, 2, 49:ut ab Norba alio traducerentur,
Liv. 32, 2:translatos alio maerebis amores,
Hor. Epod. 15, 23:decurrens alio,
id. S. 2, 1, 32:nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,
id. ib. 2, 2, 55.—With quo:Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,
to some other place, Cic. Att. 9, 17:si quando Romam aliove quo mitterent legatos,
Liv. 38, 30. —Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):c.illi suum animum alio conferunt,
Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,
id. Eun. 3, 1, 60 Don.:hi narrata ferunt alio,
Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:sed, si placet, sermonem alio transferamus,
id. de Or. 1, 29, 133:quoniam alio properare tempus monet,
Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—Of purpose or design:2.appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,
for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:hoc longe alio spectabat,
looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:b.hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,
Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:nihil alio atque alio spargitur,
Sen. Brev. Vit. 11, 2.—Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:c.et ceteri quidem alius alio,
Cic. Off. 3, 20, 80:aliud alio dissipavit,
id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,
Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;B.in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,
for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:quo alio nisi ad nos confugerent?
Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—C.ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).1.Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.a.At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.b.Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,
Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):sed alias jocabimur,
Cic. Fam. 7, 13, 2:sed plura scribemus alias,
id. ib. 7, 6:et alias et in consulatus petitione vinci,
id. Planc. 18:nil oriturum alias,
Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:recte secusne, alias viderimus,
Cic. Ac. 2, 44, 135:Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,
Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;nunc, etc.,
Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,
Curt. 4, 3, 18:alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,
id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,
Cic. Att. 4, 2, 2:consilio numquam alias dato,
Hor. C. 3, 5, 45:numquam ante alias,
Liv. 2, 22, 7:non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,
id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:si quando umquam ante alias,
id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,
Suet. Aug. 75.—Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:c.Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,
Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,
id. Fin. 2, 27, 87:contentius alias, alias summissius,
id. de Or. 3, 55, 212:cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,
Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,
Cic. Sen. 15, 51:geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,
id. de Or. 3, 54, 206:hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,
Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,
Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:d.et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,
Cic. Inv. 2, 13, 45:alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,
id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):illi alias aliud iisdem de rebus judicant,
id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:(deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,
id. Red. in Sen. 30:ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,
id. Div. 2, 54, 111.—Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;e.also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,
Cic. Tusc. 4, 4, 7:fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,
id. ib. 5, 4, 11:quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,
id. Ac. 2, 3, 9:quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,
id. de Or. 1, 9, 38:cum saepe alias, tum apud centumviros,
id. Brut. 39, 144:cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,
id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:neque tum solum, sed saepe alias,
Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:nunc tamen libentius quam saepe alias,
Symm. Ep. 1, 90.—So,Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—f.Raro alias, rarely at other times, on other occasions:g.ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,
Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):2.non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,
never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:non alias militi familiarior dux fuit,
Liv. 7, 33; 45, 7:non alias majore mole concursum,
Tac. A. 2, 46; 4. 69;11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,
id. Agr. 5:haud alias intentior populus plus vocis permisit,
id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):3.Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,
Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,
Macr. S. 5, 19.—Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:4.in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,
Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):5.non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,
Tac. A. 3, 73:debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,
by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —D. 1.With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.a.With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:b.sed aliter atque ostenderam facio,
Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:aliter ac nos vellemus,
Cic. Mil. 9, 23:de quo tu aliter sentias atque ego,
id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:si aliter nos faciant quam aequum est,
Plaut. Stich. 1, 1, 42:si aliter quippiam coacti faciant quam libere,
Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?
id. Rep. 1, 4, 7.—Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:* c.Non aliter quam si ruat omnis Karthago,
Verg. A. 4, 669:dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,
Ov. Tr. 1, 3, 73:nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,
Liv. 23, 4; 21, 63, 9:illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,
id. 3, 51, 12:nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,
Tac. A. 1, 6; 1, 49:Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,
Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:non aliter quam cum, etc.,
Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:nec scripsi aliter ac si, etc.,
Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:Non aliter quam qui lembum subigit,
Verg. G. 1, 201:non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,
Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,
id. 5, 8, 1:patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,
Juv. 7, 220:successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,
Tac. A. 6, 30.—Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:d.cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,
Mel. 1, 9, 6.—Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:e.qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,
Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —Non aliter quam ut, on no other condition than that:2.neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,
Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—Without a comparative clause expressed.a.In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:b.vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,
though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:tu si aliter existimes, nihil errabis,
Cic. Fam. 3, 7, 16:ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,
in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:Si quis aliter docet,
Vulg. 1 Tim. 6, 3:quae aliter se habent,
ib. ib. 5, 25:Quippe aliter tunc vivebant homines,
Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:non fuit faciendum aliter,
Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:Ergo non aliter poterit dormire?
Juv. 3, 281:aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,
Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),
Verg. A. 9, 65:haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,
id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,
Hor. Epod. 14, 10:neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,
id. C. 1, 18, 4:neque exercitum Romanum aliter transmissurum,
Tac. H. 5, 19:nec aliter expiari potest,
Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;Fieri aliter non potest,
Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;fieri non potuit aliter,
Cic. Att. 6, 6.—Esp.(α).Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:(β).verum aliter evenire multo intellegit,
Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):amplis cornibus et nigris potius quam aliter,
Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:dis aliter visum,
Verg. A. 2, 428:sin aliter tibi videtur,
Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,
Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:(γ).sed longe aliter est amicus atque amator,
Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;ego isti nihilo sum aliter ac fui,
Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:(δ).jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),
Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,
Nep. Them. 7 fin.:aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,
Sall. C. 29, 3 Kritz:aliter non viribus ullis Vincere poteris,
Verg. A. 6, 147:veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,
Tac. H. 4, 59:quoniam aliter non possem,
Vulg. Sap. 8, 21.—Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:(ε).aliter utimur propriis, aliter commodatis,
Tac. Or. 32:Aliter catuli longe olent, aliter sues,
Plaut. Ep. 4, 2, 9:aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,
id. Ac. 2, 47, 143:idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,
Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):(ζ).quoniam aliter ab aliis digeruntur,
Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,
Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,
Plin. 37, 2, 10, § 28:idque non aliter clarius intellegi potest,
id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276. -
20 alius
1.Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):2.postquam belligerant Aetoli cum Aleis,
Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:I.alis rare,
Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:alid more freq.,
Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:aliae,
Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:ali,
Lucr. 6, 1226:alio,
Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:aliae,
Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.A.. In gen.:► Instances of the rare gen.eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,
Naev. Bell. Pun. 1, 16:alios multos,
Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:plures alios,
ib. ib. 12, 5:cum aliis pluribus,
ib. Act. 15, 35:an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?
Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:dum aliud aliquid flagiti conficiat,
Ter. Phorm. 5, 2, 5:nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 244:nec quisquam alius affuit,
id. ib. 1, 1, 269:panem vel aliud quidquam,
Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:quidquid aliud dare,
Vulg. Lev. 22, 25:ALIS NE POTESTO,
Inscr. Orell. 2488:datum Mi esse ab dis aliis,
Plaut. Am. prol. 12:adulescentulo in alio occupato amore,
Ter. And. 5, 1, 10:aut aliae cujus desiderium insideat rei,
Lucr. 3, 918:ne quam aliam quaerat copiam,
Ter. Heaut. 5, 1, 54:nisi quid pater ait aliud,
id. And. 5, 4, 47:si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 33:quodcumque alid auget,
Lucr. 5, 257:Est alius quidam, parasitaster paululus,
Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,
Cic. Or. 71, 237:L. Aemilius alius vir erat,
Liv. 44, 18:Genus ecce aliud discriminis audi,
Juv. 12, 24:alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,
Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:nemo alius,
Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:alius nemo,
Cic. Quinct. 76:plus alimenti est in pane quam in ullo alio,
Cels. 2, 18:aliud esse causae suspicamur,
Cic. Fl. 39:Anne aliud tunc praefecti?
Juv. 4, 78:estne viris reliqui aliud,
Sall. Fragm. 187, 19:aliud auxilii,
Tac. A. 5, 8:aliud subsidii,
id. ib. 12, 46:alia honorum,
id. ib. 1, 9:alia sumptuum,
id. ib. 15, 15:sunt alia quae magis timeam,
Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:haec aliaque,
Tac. H. 3, 51 al. —Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?
Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,
Cic. Phil. 6, 6:utar post alio, si invenero melius,
something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,si in aliud tempus differetur,
Caes. B C. 1, 86:an alium exspectamus?
Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:siti magis quam alia re accenditur,
Sall. J. 89, 5:neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,
Caes. B. C. 1, 85:neque creatura alia poterit nos separare,
Vulg. Rom. 8, 39.alius:B.alius generis bestiae,
Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:alius ingenii,
Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:alius ordinis,
Amm. 30, 5, 10:artificis aliusve,
Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:alius coloris,
Non. p. 450:nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,
Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.(α).With atque, ac, or et:(β).illi sunt alio ingenio atque tu,
Plaut. Ps. 4, 7, 35:alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13:potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,
Cic. Or. 71, 237:longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,
id. Att. 11, 10:res alio modo est ac putatur,
id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,
Caes. B. G. 3, 28:non alius essem atque nunc sum,
Cic. Fam. 1, 9:longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,
Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:alia atque antea sentiret,
id. Hann. 2, 2:lux longe alia est solis et lychnorum,
is very different, Cic. Cael. 28.—With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):(γ).amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,
nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,
id. Fam. 7, 13:erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,
id. de Or. 2, 12:Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?
id. Phil. 8, 3:nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,
id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?
id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,
Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,
id. Lys. 1, 4:neque aliud huic defuit quam generosa stirps,
id. Eum. 1, 2:Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,
Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,
Cic. Sest. 6, 13:ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,
id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,
id. 2, 63; 31, 24:sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,
id. 2, 29:ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,
Suet. Caes. 20:mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,
id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:quid aliud quam ad bellum vocabantur?
Flor. 3, 23 med.; so,Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?
Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2:quod alium quam se cooptassent,
Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:Quid te aliud sollicitat?
id. ib. 1, 2, 82:Quid aliud tibi vis?
id. Heaut. 2, 3, 90:Numquid vis aliud?
id. Eun. 1, 2, 111:Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,
Juv. 12, 48:Quid enim est aliud Antonius?
Cic. Phil. 2, 70:Quid est aliud furere?
id. Pis. 47:Quid est alia sinistra liberalitas?
Cat. 29, 15 al. —With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):(δ).qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,
other than, Plaut. Poen. prol. 22:quod est aliud melle,
Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:neve putes alium sapiente bonoque beatum,
Hor. Ep. 1, 16, 20:alius Lysippo,
id. ib. 2, 1, 240:accusator alius Sejano,
Phaedr. 3, prol. 41.—With praeter:(ε).nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 249:nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,
Cic. Off. 2, 2, 5:non est alius praeter eum,
Vulg. Marc. 12, 32:rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?
Cic. de Or. 2, 69:Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?
id. Clu. 62:nec jam tela alia habebant praeter gladios,
Liv. 38, 21, 5.—With extra (eccl. Lat.):(ζ).neque est alius extra te,
Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—With absque (eccl. Lat.):(η).non est alius Deus absque te,
Vulg. 1 Par. 17, 20.—With praeterquam:II.cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,
Liv. 3, 40.Esp.A.In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:B.quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?
Cic. Phil. 2, 111:latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,
id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,
Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,
Cic. Fam. 15, 4, 8:proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,
id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,
id. Tusc. 5, 13, 38:principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,
Nep. Pelop. 1, 4:nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,
Verg. E. 1, 65:alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,
Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,
Caes. B. G. 1, 8:Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,
Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,
Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,
Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;alius autem pecuniam],
id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,
Juv. 14, 321:Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,
Plin. Pan. 72:aliud est male dicere, aliud accusare,
Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:aliud est servum esse, aliud servire,
id. 5, 10, 60 al.:jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,
Liv. 1, 12; cf. infra, e.—Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.C.Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?
one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:fallacia alia aliam trudit,
Ter. And. 4, 4, 40:fecerunt alii quidem alia quam multa,
Cic. Phil. 3, 20, 6:signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,
some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:alius in alia est re magis utilis,
id. Sex. Rosc. 111:alius ex alia parte,
id. Verr. 1, 66:dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,
Verg. G. 1, 276:ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,
Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,
id. Q. Fr. 3, 1, 7:habes Sardos venales, alium alio nequiorem,
one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un al'autre,
Caes. B. G. 2, 26 Herz.:legiones aliae alia in parte resistunt,
id. ib. 2, 22:alius alia causa illata,
id. ib. 1, 39:cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,
Suet. Vesp. 6:alius alii subsidium ferunt,
Caes. B. G. 2, 26:alius alio more viventes,
each in a different way, Sall. C. 6, 2:alius alii tanti facinoris conscii,
id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:alii autem aliud clamabant,
Vulg. Act. 19, 32:illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,
now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:aliter ab aliis digeruntur,
id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:equites alii alia dilapsi sunt,
some in this way, some in that, Liv. 44, 43:cum alii alio mitterentur,
id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:jussit alios alibi fodere,
Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:D.ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,
Ter. Heaut. 3, 3, 37:aliud ex alio succurrit mihi,
Cic. Fragm. C. 12:alid ex alio reficit natura,
Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,
Cic. Tusc. 5, 24, 69:alias ex aliis nectendo moras,
Liv. 7, 39:aliam ex alia prolem,
Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:nos alia ex aliis in fata vocamur,
id. A. 3, 494:quae impie per biennium alia super alia es ausus,
Liv. 3, 56; 23, 36:aliud super aliud scelus,
id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,
Sall. J. 63, 5.—Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:E.eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,
Cic. Or. 22, 72:alio atque alio loco requiescere,
in different places, Sall. J. 72, 2:inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,
Liv. 8, 23:aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2:cum alia atque alia appetendo loca munirent,
Liv. 1, 8:milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,
id. 2, 2:luna alio atque alio loco exoritur,
Plin. 2, 10:febres aliae aliaeque subinde oriuntur,
Cels. 3, 3:cancer aliis aliisque signis discernitur,
id. 5, 26:aliis atque aliis causis,
Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,
id. ib. 36, 2:aliis post aliis minitari,
id. ib. 55, 8.—Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:F.nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,
Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,
id. ib. 3, 3, 13:Huic aliud mercedis erit,
Verg. E. 6, 26:longe alia mihi mens est,
Sall. C. 52, 2:Vos aliam potatis aquam,
Juv. 5, 52:lectus non alius cuiquam,
id. 8, 178:ensesque recondit mors alia,
Stat. Th. 7, 806:ostensus est in alia effigie,
Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:alium fecisti me, alius ad te veneram,
Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:homines alii facti sunt,
Cic. Fam. 11, 12:mutaberis in virum alium,
Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,
Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,
Cic. Fam. 10, 12:de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,
id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,
Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:G.Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 41:inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,
Liv. 7, 26:vulgus aliud trucidatum,
id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,
Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,
id. ib. 6, 33 al.—Like alter, one of two, the other of two:H.huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,
Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,
Sall. C. 54, 1 Kritz:duo Romani super alium alius corruerunt,
one upon the other, Liv. 1, 25, 5:ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,
each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:marique alio Nicopolim ingressus,
Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,alias partes fovere,
the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,
Caes. B. G. 1, 1 Herz.:classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,
Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,
a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:alius Nero,
Suet. Tit. 7.—A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:A.mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,
than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:facinus, quo non fortius ausit alis,
Cat. 66, 28:Fama malum qua non aliud velocius ullum,
Verg. A. 4, 174:quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,
Sall. J. 2, 4:quo non aliud atrocius visum,
Tac. A. 6, 24:(Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,
Sall. J. 96, 3:neque majus aliud neque praestabilius invenias,
id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:non alia ante Romana pugna atrocior fuit,
id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).1.In gen.a.Of place:b.fortasse tu profectus alio fueras,
Ter. Eun. 2, 2, 49:ut ab Norba alio traducerentur,
Liv. 32, 2:translatos alio maerebis amores,
Hor. Epod. 15, 23:decurrens alio,
id. S. 2, 1, 32:nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,
id. ib. 2, 2, 55.—With quo:Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,
to some other place, Cic. Att. 9, 17:si quando Romam aliove quo mitterent legatos,
Liv. 38, 30. —Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):c.illi suum animum alio conferunt,
Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,
id. Eun. 3, 1, 60 Don.:hi narrata ferunt alio,
Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:sed, si placet, sermonem alio transferamus,
id. de Or. 1, 29, 133:quoniam alio properare tempus monet,
Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—Of purpose or design:2.appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,
for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:hoc longe alio spectabat,
looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:b.hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,
Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:nihil alio atque alio spargitur,
Sen. Brev. Vit. 11, 2.—Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:c.et ceteri quidem alius alio,
Cic. Off. 3, 20, 80:aliud alio dissipavit,
id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,
Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;B.in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,
for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:quo alio nisi ad nos confugerent?
Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—C.ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).1.Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.a.At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.b.Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,
Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):sed alias jocabimur,
Cic. Fam. 7, 13, 2:sed plura scribemus alias,
id. ib. 7, 6:et alias et in consulatus petitione vinci,
id. Planc. 18:nil oriturum alias,
Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:recte secusne, alias viderimus,
Cic. Ac. 2, 44, 135:Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,
Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;nunc, etc.,
Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,
Curt. 4, 3, 18:alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,
id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,
Cic. Att. 4, 2, 2:consilio numquam alias dato,
Hor. C. 3, 5, 45:numquam ante alias,
Liv. 2, 22, 7:non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,
id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:si quando umquam ante alias,
id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,
Suet. Aug. 75.—Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:c.Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,
Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,
id. Fin. 2, 27, 87:contentius alias, alias summissius,
id. de Or. 3, 55, 212:cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,
Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,
Cic. Sen. 15, 51:geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,
id. de Or. 3, 54, 206:hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,
Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,
Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:d.et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,
Cic. Inv. 2, 13, 45:alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,
id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):illi alias aliud iisdem de rebus judicant,
id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:(deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,
id. Red. in Sen. 30:ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,
id. Div. 2, 54, 111.—Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;e.also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,
Cic. Tusc. 4, 4, 7:fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,
id. ib. 5, 4, 11:quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,
id. Ac. 2, 3, 9:quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,
id. de Or. 1, 9, 38:cum saepe alias, tum apud centumviros,
id. Brut. 39, 144:cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,
id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:neque tum solum, sed saepe alias,
Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:nunc tamen libentius quam saepe alias,
Symm. Ep. 1, 90.—So,Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—f.Raro alias, rarely at other times, on other occasions:g.ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,
Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):2.non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,
never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:non alias militi familiarior dux fuit,
Liv. 7, 33; 45, 7:non alias majore mole concursum,
Tac. A. 2, 46; 4. 69;11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,
id. Agr. 5:haud alias intentior populus plus vocis permisit,
id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):3.Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,
Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,
Macr. S. 5, 19.—Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:4.in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,
Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):5.non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,
Tac. A. 3, 73:debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,
by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —D. 1.With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.a.With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:b.sed aliter atque ostenderam facio,
Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:aliter ac nos vellemus,
Cic. Mil. 9, 23:de quo tu aliter sentias atque ego,
id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:si aliter nos faciant quam aequum est,
Plaut. Stich. 1, 1, 42:si aliter quippiam coacti faciant quam libere,
Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?
id. Rep. 1, 4, 7.—Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:* c.Non aliter quam si ruat omnis Karthago,
Verg. A. 4, 669:dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,
Ov. Tr. 1, 3, 73:nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,
Liv. 23, 4; 21, 63, 9:illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,
id. 3, 51, 12:nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,
Tac. A. 1, 6; 1, 49:Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,
Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:non aliter quam cum, etc.,
Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:nec scripsi aliter ac si, etc.,
Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:Non aliter quam qui lembum subigit,
Verg. G. 1, 201:non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,
Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,
id. 5, 8, 1:patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,
Juv. 7, 220:successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,
Tac. A. 6, 30.—Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:d.cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,
Mel. 1, 9, 6.—Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:e.qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,
Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —Non aliter quam ut, on no other condition than that:2.neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,
Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—Without a comparative clause expressed.a.In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:b.vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,
though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:tu si aliter existimes, nihil errabis,
Cic. Fam. 3, 7, 16:ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,
in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:Si quis aliter docet,
Vulg. 1 Tim. 6, 3:quae aliter se habent,
ib. ib. 5, 25:Quippe aliter tunc vivebant homines,
Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:non fuit faciendum aliter,
Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:Ergo non aliter poterit dormire?
Juv. 3, 281:aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,
Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),
Verg. A. 9, 65:haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,
id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,
Hor. Epod. 14, 10:neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,
id. C. 1, 18, 4:neque exercitum Romanum aliter transmissurum,
Tac. H. 5, 19:nec aliter expiari potest,
Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;Fieri aliter non potest,
Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;fieri non potuit aliter,
Cic. Att. 6, 6.—Esp.(α).Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:(β).verum aliter evenire multo intellegit,
Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):amplis cornibus et nigris potius quam aliter,
Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:dis aliter visum,
Verg. A. 2, 428:sin aliter tibi videtur,
Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,
Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:(γ).sed longe aliter est amicus atque amator,
Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;ego isti nihilo sum aliter ac fui,
Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:(δ).jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),
Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,
Nep. Them. 7 fin.:aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,
Sall. C. 29, 3 Kritz:aliter non viribus ullis Vincere poteris,
Verg. A. 6, 147:veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,
Tac. H. 4, 59:quoniam aliter non possem,
Vulg. Sap. 8, 21.—Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:(ε).aliter utimur propriis, aliter commodatis,
Tac. Or. 32:Aliter catuli longe olent, aliter sues,
Plaut. Ep. 4, 2, 9:aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,
id. Ac. 2, 47, 143:idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,
Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):(ζ).quoniam aliter ab aliis digeruntur,
Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,
Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,
Plin. 37, 2, 10, § 28:idque non aliter clarius intellegi potest,
id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.
См. также в других словарях:
priere — Priere, Preces, Precatio, Comprecatio, Rogatus. Prieres affectueuses, Preces ambitiosae, Obsecratio. Prieres exaucées, Ratae preces, Exauditae preces. Prieres perdues, Infructuosae preces, Irritae preces. Prieres pour les trespassez, Epicediae et … Thresor de la langue françoyse
desirer — Desirer, Auere, Desyderare, Cupere. Desirer d estre en l amitié d aucun, Amicitiam alicuius appetere. Desirer ou souhaitter, Vota facere. Fort desirer, Teneri magno desyderio, Praeoptare. Discupere, Angi desyderio. Je desire fort que Dieu, etc.… … Thresor de la langue françoyse
vœu — [ vø ] n. m. • 1549; vot 1120; lat. votum → vote 1 ♦ Promesse faite à une divinité, à Dieu, en remerciement d une demande exaucée. « Ce que nous appelons promesse entre les hommes, est nommé vœu au regard de Dieu » (Calvin). Échappé « à un grand… … Encyclopédie Universelle
supplication — Supplication, Postulatio, Supplicium, Supplicatio. Supplication, et proposition d erreur, Supplex prouocatio. Faire supplication, Vota facere … Thresor de la langue françoyse
ORANDI pro Rep — Principeque ritus, apud Romanos olim, religiose obervatus: Unde pro valetudine Augustae, pro incolumitate Principis, vota suscepta esse, apud Tacitum reperire est, Annal. l. 3. c. 71. l. 4. c. 17. l. 12. c. 68. Qui et Histor. l. I. c. 50.… … Hofmann J. Lexicon universale
proces — Proces, Controuersia, Dica dicae, Lis. Proces criminel, Iudicium capitis. Un proces verbal, Renuntiatio. Un proces où il est question de la liberté ou servage d aucun, Liberalis causa. Proces pour raison de succession, Haereditaria controuersia.… … Thresor de la langue françoyse
VENTUS — a veniendo; insigne Meteorum est, e quo Auguria quoque Veteribus captari consuevisle, testatur Luctatius Grammaticus ad l. 3. Thebaid. v. 665. ubi Statius, Ventisque aut alite visâ Bellorum proferre diem. Solent enim, inquit, Augures Ventorum… … Hofmann J. Lexicon universale
FLAMMEUM vel FLAMMEUS — FLAMMEUM, vel FLAMMEUS auctore Nonio, vestis suit vel tegmen, quo capita matronae tegebant. Ferrario, velum fuit amiciendo capiti, quod perpetuo a Flaminico gestatum, boni ominis caus â ad nuptias transtatum est: Flaminis enim uxori divortium non … Hofmann J. Lexicon universale
NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… … Hofmann J. Lexicon universale
Text and rubrics of the Roman Canon — Before the 1970 revision of the Roman Missal, the Mass had, in the Roman Rite, only one Anaphora or Eucharistic Prayer, which was referred to as the Canon of the Mass. Since the 1970 revision, which made only minimal changes in the text, but… … Wikipedia
СЕНАТ — • Senātus, совет старцев (senes). a) При царях и во время Республики. Ромул выбрал в С. из рода Рамнов (Ramnes) 100 глав семейств, которые делились на 10 декурий, по 10 сенаторов в каждой. Из каждой декурии был затем выбираем … Реальный словарь классических древностей
